Türkiye’de enerji sektörü genelde elektrik, doğal gaz ve akaryakıt zamlarıyla gündeme geliyor. Vatandaş, alım gücünün düştüğü, iğneden ipliğe her ürüne ve hizmete gün aşırı zam yapıldığı enflasyonist ortamda fiyatlara yüksek düzeyde duyarlılık gösteriyor. Göstermekte de sonuna kadar haklı. Çünkü dar ve sabit gelirli milyonlar, açlık sınırının eşiğinde yaşam mücadelesi veriyor.
Ankara’da enerji kulislerinde, bir süredir elektrik ve doğal gazı faturalarını da doğrudan etkileyecek son derece kritik, önemli bir gelişme konuşuluyor. Enerji sektöründe alarm seviyesini, turuncudan kırmızıya yükselten bu gelişme, ocak ayında “sessiz sedasız” yaşama geçirildi.
Şirkete 'özel' iddiası ve tepkiler
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), 25 Ocak 2024 tarihinde, 12.376 sayılı, sektörde “şirkete özel” iddialarına ve eleştirilere konu olan bir karar aldı.
Tartışmalı kararla ilgili olarak adı bizde saklı, enerji sektörünün önde gelen bir yöneticisine kulak verelim:
“Bu karar, bugün de yarın da çok tartışılacak. Zira, bu karar ile Elektrik Piyasası Kapasite Mekanizması Yönetmeliği bağlamında Türkiye Kömür İşletmeleri’ne (TKİ) rödovans bedeli ödeyen linyit santrallarının, bu ödemelerinin aylık bazda üçte birinin Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) tarafından bu santrallere ödenmesine karar verildi”
Peki, Elektrik Piyasası Kapasite Mekanizması nedir? Devlet, (TEİAŞ) neden özel santrallara para ödüyor? Bazı santrallar, “arz güvenliği” bağlamında elektrik üretimine hazır tutuluyor. Devlet, bu kapsamda olan santrallara üretmediği elektrik kapasitesi için yıllardır TEİAŞ üzerinden milyonlarca lira ödeme yapıyor.
Söz konusu yönetici, bir devlet şirketi olan TEİAŞ’ın ocak ayına ilişkin internet sitesinde yayınlanan kapasite bedellerine ilişkin ödeme listesine dikkat çekerek, “Bu kararın doğurduğu sonuçları çok net görebiliyoruz. Listeye göre KİT statüsündeki TEİAŞ, ocak ayı için 36 adet santrala toplam 227.8 milyon lira ödeme tahakkuk ettirdi. Buraya kadar her şey normal. Fakat bu tutarın santrallara dağılımına bakıldığında çok çarpıcı şeyler olduğu görülüyor” dedi.
Yönetici, EPDK’nın anılan kararı ile Kolin İnşaat’a bağlı Soma ve Aksa’ya ait Bolu’daki Göynük santrallarının, 36 santrala bölüştürülen aylık bütçenin sırasıyla yüzde 27 ile yüzde 7’sini aldığını kaydetti ve ekledi:
“İki santrala ödenen toplam para 77 milyon liranın üstüne çıktı. Bu durum, sadece bu iki santralı kapasite mekanizmasına dahil 43 santraldan ayrıştırmadı. Listede bulunan 16 adet yerli kömür santralı arasında da ayrıştırdı. Tutar olarak onların çok çok üstüne çıktılar”
Resmi Gazete'de yayınlanmadı
İşin ilginç başka bir yanı daha bulunuyor. Piyasayı bu denli ilgilendiren bir karar, ne EPDK’nın internet sitesinde, ne de Resmi Gazete’de yayınlandı. Belki, bu yazının ardından söz konusu karar kamuoyunun bilgisine sunulur.
Sektörün arka planında yaşanan bu önemli gelişme, vatandaşın belki bugün ödediği faturayı değil ama yarınlarda ödeyeceği faturaları çok yakından ilgilendiriyor.
Bu tip arka plan gelişmeleri, kamu kaynaklarının yerinde ve etkin kullanımı ile saydamlığın önemini bir kez daha gözler önüne seriyor.
TEİAŞ’ın ocak ayına ilişkin internet sitesinde yayınlanan ödeme listesine buradan ulaşılabilir
