Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Bakü’de gerçekleşen 43. Dünya Miras Komitesi toplantısı sonrasında yayımladığı taslak raporda Türkiye’den Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri’nin dokusunu etkileyecek tüm projelerin durdurulmasını istedi.
Dünya Miras Komitesi'nin (WHC), Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi'nin (ICOMOS) ve Uluslararası Kültürel Varlıkların Korunması ve Onarımı Araştırma Merkezi'nin (ICCROM) değerlendirmelerinin yer aldığı taslak raporda yeniden yapım çalışmalarının reaktif izleme süreci başlamadan gerçekleştirilmesinin “üzücü” olduğu belirtildi.
Komitenin 30 Haziran-10 Temmuz tarihlerinde gerçekleştirdiği toplantının ardından hazırlanan taslak raporda bölgede OHAL’in bittiğine işaret edilerek inceleme yapılması için en kısa zamanda tarih verilmesi de istendi.
UNESCO’nun reaktif izleme sürecine göre herhangi bir sit alanının dünya kültür mirası listesine alınması durumunda muhatap devletin, alanın korunması için gerekli önlemlerin alınmasını temin etmesi gerekiyor.
“Yeni yapılar kentin dokusuyla uyumlu değil”
Konuyla ilgili Independent Türkçe’ye konuşan Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi Türkiye Milli Komitesi Yönetim Kurulu üyesi Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, “Alanın Orta Çağ’a ait kent dokusu bozulmuş durumda, bu dokunun geri döndürülmesi çok zor. Dolayısıyla böyle bir kaygıyı olumlu karşılıyorum. Yapılan yeni yapılar alanın dokusuyla akraba değil. Çalışmalara dair iyi bir belgeleme ve değerlendirme yapılmalı” ifadelerini kullandı.
Mimarlar Odası Diyarbakır Şubesi Başkanı Şerefhan Aydın da benzer şekilde sürecin uzun soluklu olduğunu belirterek, uygulamaya konulan kentsel dönüşümün Diyarbakır’ın klasik kent yapısından farklı olduğuna işaret etti. Independent Türkçe’ye konuşan Aydın, UNESCO’nun kültür mirası kapsamına sadece Surların ve Hevsel Bahçeleri’nin alındığını Suriçi’nin ise bu kapsamın dışında bırakıldığını belirtti.
Raporda yer alan bilgilere ve sürece dair Kültür Bakanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Müşarvirliği’ne de ulaşmaya çalışıldı ancak geri dönüş alınamadı.
“Müjdeli haberi” Ömer Çelik duyurmuştu
Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri’nin UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınmasını 4 Temmuz 2015’te dönemin Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik “müjdeli haber” diye duyurmuştu.
Aynı yılın yazında KCK'nın “demokratik özerklik” ilanının ardından bölge genelinde olduğu gibi Sur’da da 2 Aralık 2015’te başlayıp 10 Mart 2016’da bitecek çatışmalar yaşanmış, pek çok kişi tahliye edilirken çok sayıda yapı da tahrip olmuştu. Tahribatın ardından Başbakanlık Toplu Konut İdaresi (TOKİ) ilçede konut projesi başlatmıştı.
Livaneli istifa etmişti
Yıkıma rağmen Dünya Miras Komitesi’nin 2016’daki 40. toplantısında Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri’yle ilgili karar taslağını tartışmaya açılmamıştı.
Bunun üzerine sanatçı Zülfü Livaneli 1996’dan bu yana yürüttüğü UNESCO iyi niyet elçiliği görevinden istifa etmişti. Livaneli, “Sur’da tarih yıkıma uğrarken Dünya İnsani Zirvesi’nde ikiyüzlülük hakim” ifadelerini kullanarak UNESCO’yu eleştirmişti.
Mimarlar Odası Diyarbakır Şubesi de 2017’de kentin dokusunun bozulması nedeniyle UNESCO’ya çağrı yaparak “Diyarbakır Surları’nı ve Hevsel Bahçeleri’ni ‘Tehlike Altındaki Dünya Kültür Listesi’nde görmek istemiyorsanız ses verin” ifadelerini kullanmıştı.
Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri korunmayı bekliyor
UNESCO son hazırladığı taslak raporda bu kentsel dönüşüme ilişkin detayların Türkiye’nin ilettiği dosyada yer almadığını belirtti. Independent Türkçe’ye konuşan Zeynep Ahunbay son olarak, “Raporda heyetin kaygılı olduğu görülüyor” dedi.
UNESCO’nun daha önceki çalışmalarının yeterli olmadığını düşünen Mimarlar Odası Diyarbakır Şubesi Başkanı Şerefhan Aydın ise raporun geç kalınmış olsa da iyi bir gelişme olduğunu söyledi.
UNESCO’nun Bakü’de gerçekleştirdiği 43. Dünya Miras Komitesi toplantısının ardından UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri’nin durumuyla ilgili belirsizlik sürüyor.
