Devlet adına radyo ve televizyon yayınlarını gerçekleştirmek amacıyla 1964 yılında kurulan Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) 3 yıldır faaliyet raporlarını kamuoyuyla paylaşmıyordu. Konuyla ilgili şeffaflık eleştirilerine uzun süredir sessiz kalan TRT, kurumun internet sitesinde 2017, 2018 ve 2019 yıllarına ait faaliyet raporlarını bir defada yayınlandı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan’ın Kartal Anadolu İmam Hatip Lisesi’nden sınıf arkadaşı İbrahim Eren başında olduğu TRT, yurt içinde toplamda 5 bin 300 metrekarenin üzerinde kapalı alana kurulu 26 aktif televizyon stüdyosu, 21 radyo yayın stüdyosu, 23 radyo prodüksiyon stüdyosu, 14 radyo ses alma stüdyosu ve 2 radyo drama stüdyosu ile; yurt dışında ise Washington DC ve Londra'daki stüdyolarında yapım ve yayın faaliyetlerini sürdürüyor.
YASAL DAYANAK
16 televizyon, 17 radyo kanalı, 4 basılı dergi ve dijital mecralar üzerinden yayıncılık yapan TRT'nin gelirlerinin büyük bölümü vatandaşlardan toplanan bandrol ücretleri ve elektrik faturalarından tahsil edilen TRT paylarından oluşuyor.
3093 Sayılı TRT Gelirleri Kanunu'na göre, radyo, televizyon, video ve birleşik cihazlar ile görsel ve/veya işitsel yayınları alabilen her türlü cihazlardan alınan bandrol ücretleri TRT'ye aktarılıyor. Ayrıca, vatandaşlar aktif elektrik enerjisi bedeli üzerinden yüzde 2 oranında TRT payı ödüyor.
Televizyondan radyoya, cep telefonundan ev sinema sistemine, akıllı kol saatinden bilgisayar ve tabletlere kadar çok sayıda cihazdan yüzde 16 ile yüzde 0,01 arasında değişen oranlarda bandrol ücreti alınıyor.
ÜÇÜ AYNI ANDA
Hükümetin propagandasını yaptığı gerekçesiyle yoğun eleştiri alan TRT, 3 yıldır faaliyet raporu açıklamadığı için gelir ve giderlerinin ayrıntıları bilinmiyordu.
Ancak 2017, 2018, 2019 yıllarına ait faaliyet raporlarının paylaşılmasıyla kurumun mali yapısı da ortaya çıktı.
Vatandaşın cebinden çıkan ve enerji payı ile bandrol ücreti olarak TRT'nin kasasına giren para üç yılda toplam 7 milyar 258 milyon lira olarak gerçekleşti.
Kamusal Katkı Gelirleri olarak bilançoda yer alan bandrol ve enerji payı 2017 yılında 2 milyar 163 milyon lira, 2018 yılında 2 milyar 293 milyon lira, 2019'da ise 2 milyar 802 milyon lira oldu.
FAALİYET RAPORUNDA SAVUNMA
TRT 2019 yılı faaliyet raporunun sonunda kamu yayıncısına sahip ülkelerin kamu kaynaklı gelirlerinin Gayri Safi Yurt İçi Hasıla'ya (GSYİH) oranını gösteren bir tabloya yer verildi. Kamu yayıncısına sahip 33 ülke baz alınarak yapılan incelemede, Türkiye'nin söz konusu kıyaslamadan 30'uncu sırada yer aldığına dikkat çekildi. TRT gelirlerinin birçok ülkeye göre daha düşük olduğuna vurgu yapılan raporda şu ifadelere yer verildi:
“Birçok ülke ile kıyaslandığında kamu yayıncısı olarak gelirinin Gayri Safi Yurt İçi Hasılaya oranı dikkat çekici ölçüde düşük olan TRT; bünyesinde 16 televizyon kanalı, 8'i ulusal 3'ü yurt dışına yayın yapan 11 radyo kanalı ile hizmet veriyor.
TRT mevcut geliriyle; TRT World gibi uluslararası çapta ve yüksek etkide yayınlar yapıyor, TRT Arapça ile Türkiye'nin bölgedeki yumuşak gücü oluyor. Kültür-sanat kanalı TRT 2 gibi kulvarında benzersiz bir kanalı izleyicisine sunarken, TRT Çocuk'ta reklamsız hizmet veriyor, belgesel, müzik, spor, haber gibi konulara özel tematik kanallarıyla da farklı kesimlerden çeşitli izleme eğilimlerindeki izleyicileri geniş yelpazede kucaklayarak kamu görevini eksiksiz bir şekilde yerine getirmek için çalışıyor.
Bu açıdan bakıldığında dünyadaki diğer kamu yayıncılarının bütçe gücüyle kıyaslandığında, TRT kanallarındaki, yayınlarındaki ve hizmetlerindeki çeşitlilik ve etki alanı bahsi geçen hiçbir kamu yayıncısında gözlemlenmiyor.”