Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin gerçek sayısını hesaplamak için geliştirdiği yeni bir yöntemle, tüm dünyada yaklaşık 15 milyon kişinin ölümüne sebep olduğunu duyurdu.
BBC Türkçe'de yer alan habere göre bu sayı normal şartlar altında iki yılda beklenen ölüm sayısından yüzde 13 daha fazla.
Dünya genelinde bildirilen resmi Covid-19 ölümleri 5,4 milyon olmuştu.
TÜRKİYE'DE GERÇEK RAKAMLAR NASIL?
DSÖ'nun "alanında en yetkin" nüfus bilimci, epidemiyolog, veri bilimci, sosyal bilimci ve istatistikçilerle çalışarak yaptığı hesaplamaya göre Türkiye'de Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin gerçek sayısı 264 bin oldu.
Sağlık Bakanlığı'nın sitesinde yer alan 25 Mart tarihli son haftalık Covid-19 tablosunda toplam Covid-19 ölümleri 97 bin 666 olarak gösterilmişti.
DSÖ'nun hesaplaması, gerçek rakamların resmi verilerin 2,7 katı olduğunu gösteriyor. Pandemi boyunca bazı kişilerin test yaptırmadan ölmesi veya pozitif olmasına rağmen testlerinin negatif çıkması gibi durumlar nedeniyle gerçek ölüm sayılarının resmi sayılardan çok daha yüksek olduğu uzmanlar tarafından söyleniyordu.
Ülkelerin yayınladığı ölüm istatistiklerine bakılarak, 2020 ve 2021 boyunca normalin üstünde gerçekleşen ölüm olup olmadığı hesaplanıyor, bunların Covid-19 ile ilişkisi kurulmaya çalışıyordu.
Fakat Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) Haziran 2021'de yayınlaması gereken ölüm istatistiklerini "çalışmaların devam ettiği" gerekçesiyle hâlâ yayınlamamış olması, bu çabayı zorlaştırıyordu.
Dünya Sağlık Örgütü, Türkiye gibi veri açıklamayan çok az ülke olduğunu belirtti ve ulusal çapta veri edinemedikleri için yerel yönetimlerden veriler alarak hesaplama yaptıklarını açıkladı.
DSÖ'ya göre Hindistan'da 4,7 milyon ölüm gerçekleşti. Hindistan'ın bildirdiği rakamların 10 katı olan bu miktar, tüm dünyadaki ölümlerin neredeyse üçte biri.
Hindistan hükümeti ise bu verilerin doğruluğunu sorguluyor ve çalışmanın metodolojisiyle ilgili şüpheleri olduğunu söylüyor.
Ancak diğer araştırmalar da ülkedeki gerçek ölümlerle ilgili benzer sonuçlara ulaşmıştı.
BİLDİRİLMEYEN 9,5 MİLYON ÖLÜM
DSÖ, pandemi öncesindeki ölüm oranlarına bakarak Covid'in aynı bölgelerde normal şartlar altında olması beklenen ölüm sayısından ne kadar daha fazla insanın ölümüne yol açtığını hesaplıyor ve bunu ek ölüm olarak adlandırıyor.
Doğrudan Covid kaynaklı olmayan, ancak koronavirüsün tetiklemesiyle gerçekleşen ya da ihtiyaç olunan bakıma ulaşamamaktan kaynaklanan ölümler de bu hesaba katılıyor. Ayrıca bazı bölgelerdeki zayıf kayıt sistemleri ve kriz başladığında çok az sayıda test yapılması da göz önüne alınıyor.
Ancak DSÖ, bildirilen 5,4 milyon Covid kaynaklı ölüme ek olarak hesaplanan 9,5 milyon kişinin doğrudan koronavirüs kaynaklı olarak hayatını kaybettiğini belirtiyor.
EK ÖLÜMLER NE KADAR FAZLA?
DSÖ'nun veri biriminden Dr. Samira Asma, "Bu bir trajedi. Bu sarsıcı bir sayı ve bizim için kaybettiklerimizin hayatlarını onurlandırmamız önemli. Eğer ölümleri saymazsak bir sonraki sefere daha hazırlıklı olma şansını da kaçıracağız" diyor.
DSÖ, Hindistan'ın yanı sıra Rusya, Endonezya, ABD, Brezilya, Meksika ve Peru gibi ülkelerde ek ölümlerin daha yüksek olduğunu tahmin ediyor. Rusya'daki ek ölüm rakamları ülkenin bildirilen ölüm sayısından üç buçuk kat daha fazla.
Rapor ayrıca her ülkenin nüfusuna göre ek ölüm oranlarını da inceliyor. Türkiye dışında İngiltere'nin ek ölüm oranı da ABD, İspanya ve Almanya gibi 2020 ve 2021 küresel ölüm ortalamasının üzerinde.
FARKLI ÜLKELER, FARKLI PANDEMİLER
En düşük ek ölüm oranı olan ülkelerden biri hala "sıfır Covid" politikasına devam eden, kitlesel test ve karantina uygulayan Çin. Bu ülkeler arasında sıkı bir seyahat yasağıyla Covid'i ülkesinden uzak tutan Avustralya'nın yanı sıra Japonya ve Norveç de var.
Raporun hazırlanmasına yardım eden akademisyenler, rakamların bazı ülkelerde daha spekülatif olduğunu, çünkü veri toplamada zorlanıldığını belirtiyorlar. Afrika'daki 54 ülkeden 41'i için güvenilir istatistik bulunmuyor.
Dünya Sağlık Örgütü'ne bu çalışmada yardım eden Seattle Üniversitesi'nden istatistik profesörü Jon Wakefield, "Acilen daha iyi veri toplama sistemlerine ihtiyacımız var. İnsanlar doğuyor ve ölüyor, bizim onların ölümüne dair kaydımızın olmaması rezalet" diyor.