TMMOB Makina Mühendisleri Odası, iki yılda bir güncellenen “Ulaşımda Demiryolu Gerçeği Oda Raporu” isimli çalışmalarını yayımladı. Tren facialarının nedenlerine, hatlardaki sorunlara ve demiryollarının genel durumuna ilişkin verilerin paylaşıldığı raporda, ilgili meslek kuruluşları ve uzmanların uyarılarına karşın başlatılan yüksek hızlı tren (YHT) seferlerinin sonuçlarına da dikkat çekildi.
YÜKSEK HIZLI TREN HATLARI SORUNLU
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Başkanı Yunus Yener, hatlardaki sorunlara dikkat çekerek, “22 Temmuz 2004 tarihinde 41 yurttaşımızın ölümüne, 81 yurttaşımızın yaralanmasına yol açan Pamukova YHT 'kazası' yaşanmış ve o son kaza olmamıştır. Daha sonraki birçok kazanın dışında geçen yıl Tekirdağ Çorlu’da 25 insanımızın ölümüne yol açan tren kazası ile Ankara’da sinyalizasyon eksikliği nedeniyle 9 insanımızın ölümüne yol açan YHT “kaza”sı hafızalardadır. Aynı şekilde geçen ay İstanbul-Ankara hattındaki YHT seferi sırasında Arifiye’deki bir menfezde rayların altının yağışlar nedeniyle boşaldığının makinistlerce görülmesi üzerine trenin durdurulması vakası da gösteriyor ki, gerek konvansiyonel hatlarda gerekse YHT hatlarında önemli sorunlar bulunmakta ve üzerine ciddiyetle gidilmemektedir” dedi.
163 YILLIK KAZANIMLAR TASFİYE EDİLİYOR
Demiryolu kazalarının önemli nedenlerinden birinin, TCDD’nin yeniden yapılandırılmasına yönelik uygulamalar olduğunu belirten Yener, demiryolu işletmeciliğinin yatırımdan bakıma, yenilenmeye, personele, eğitime ve yeni hatların kurgulanmasına dek merkezi bir planlamayı gerektirdiğine işaret etti. Yener, raporda yer alan verilere ilişkin şunları paylaştı:
“Booz, Allen-Hamilton, Canac, Euromed vb. kuruluşların hazırladığı raporlar ve AB uyum programları ile gündeme gelen serbestleştirme ve TCDD’nin yeniden yapılandırılması politikası uyarınca 163 yıllık demiryolu kazanımları tasfiye edilmektedir. Neoliberal politikalarca dayatılan ve bütün resmi dokümanlarda ifade edilen serbestleştirme (dolayısıyla özelleştirme) ve TCDD’nin yeniden yapılandırılması politikaları uyarınca kurum parçalanarak şirketleştirilmiş, altyapı ve işletmecilik bölünmüş, kamu hizmeti anlayışı yerine piyasacı yaklaşım benimsenmiş, mühendislik hizmetleri ve kriterleri ile teknik mükemmellik yaklaşımı terk edilmiş, altyapı ile bakım, sinyalizasyon, elektrifikasyon yatırımları ihmal edilmiş, bakım atölyeleri kapatılarak azaltılmış, TCDD’nin taşınmazları ve limanları satılmaya başlanmış, kurumun meslek lisesi, basım ve dikimevleri, çamaşırhaneleri ve eczaneleri kapatılmış, hastaneleri elden çıkarılmış, birçok istasyon ve atölye kapatılmış ya da işlevsizleştirilmiş, birçok kamusal hizmet, taşeronlardan alınmaya başlanmış, güvencesiz çalışma biçimleri yaygınlaşmış, azaltılan personelle çok iş çıkarma benimsenmiş, kurumda kadro ve nitelik düzeyinde önemli gerilemeler olmuş, siyasi ve ehil olmayan kadrolaşma yaygınlaşmıştır”
TCDD’DE ÇALIŞAN SAYISI AZALTILDI
Yener, TCDD’de çalışan sayısının giderek azaltıldığına da dikkat çekerek, 1959 yılında 66 bin 595 olan TCDD’nin çalışan sayısının 2017 sonunda 17.747’ye, binlerce yol ve geçit bakım görevlisinin çalışması gereken hatlarda bakım görevlisi sayısının ise 39’a düşürüldüğünü ifade etti. Demiryollarının güvenli ve ucuz ulaşım sağladığını vurgulayan Yener, TCDD’nin zarar ettiğini de söyledi;
“YHT hatları nedeniyle Hazine’nin en fazla kaynak ayırdığı KİT olan TCDD, 2017 Yılı Yatırım Programı kapsamında ayrılan 5,7 milyar TL ödeneği aşarak 5,8 milyar TL ödenek kullanmış ancak Sayıştay raporuna göre, 2017 yılını yaklaşık 2 milyar lira zararla kapatmıştır. Kurumun geçmiş yıllarla birlikte toplam bilanço zararı 18 milyar lirayı aşmıştır”
DEMİRYOLU TAŞIMACILIĞI GERİLEDİ
Raporda yer alan bilgilere göre, ülkemizde demiryolu yolcu taşımacılığı oranı ise 1950’de yüzde 42,2 iken günümüzde yüzde 1’e; demiryolu yük taşımacılığı da yüzde 55,1’den yüzde 4,3’e gerilemiş durumda. Demiryolu hatlarının 4 bin 112 km’si Cumhuriyet’in ilanından önceki 67 yılda tamamlanırken, 3 bin 746 km’si 1923-1950 yılları arasındaki 27 yılda yapılmış. 1950 sonrası 68 yılda ise ancak 4 bin 732 km demiryolu yapılabildiği belirtiliyor.
Raporla birlikte demiryolu hatlarında iyileştirme sağlanabilmesi için acilen yapılması gerekenler ise şöyle sıralanmış;
Ulaştırmanın bütünü ile demiryollarında altyapı, araç, arazi, tesis, işletme ve taşınmazlara yönelik bütün serbestleştirme ve özelleştirmeler ile belediyeler ve üçüncü şahıslara devirler durdurulmalıdır.
Hizmet dışı bırakılan bakım-tamir atölyeleri ve bütün tesisler yeniden işlevli kılınmalıdır.
TCDD’nin parçalanarak işlevsizleştirilmesi, siyasi kadro atamaları ve her düzeydeki uzman kadro kıyımına son verilmelidir.
TCDD’nin yanlış politikalarla oluşan personel açığı siyasi değil bilimsel mesleki teknik ölçütler içinde giderilmeli, mühendislik bilimlerinin kriterlerine ve ehil kadroya önem verilmelidir.
TCDD, nitelikli personel yetiştirilmesi için üniversiteler ve meslek odalarıyla işbirliği yapmalı, meslek içi eğitim geliştirilmelidir.
Demiryolu modlarındaki atıl kapasitelerin değerlendirilmesi için işletme iyileştirmeleri yapılmalı, ulaşım güvenliğini etkileyen bütün hatlar ciddi ve bütünlüklü bir tarzda onarılmalı, elektrifikasyon ve sinyalizasyon gereksinimleri ivedilikle karşılanmalıdır.