Afganistan’da Taliban’a karşı daha önce kararlılıkla savaşacakları vaadinde bulunan savaş ağalarının, sön dönemde gerekli direnci gösterememeleri ve mevzilerini büyük bir hızla kaybetmeleri şaşkınlıkla karşılandı.
Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani'nin ülkede Taliban karşıtı herkesi seferber olmaya çağırmasına rağmen, milislerin başkent Kabil’e ulaşmasıyla savaş ağalarının gerekli desteği vermediği görüldü.
Bunlardan biri de Afganistan'daki Özbeklerin lideri ve eski Afganistan Devlet Başkan yardımcısı Raşid Dostum.
Geçen hafta Mezar-ı Şerif’e geri dönen Dostum, burada geçen hafta basına yaptığı açıklamada, 2001 yılındaki isyana atıfta bulunarak, “Taliban hala geçmişten ders almadı. Taliban birkaç kez kuzeye geldi ama hep kapana kısıldılar. Dışarı çıkmaları kolay değil." diyerek iç savaşla ilgili umutlarını dile getirmişti.
Raşid Dostum, Afganistan tarihinin Mareşal unvanına sahip üçüncü komutanı, Afganistan'daki Özbeklerin lideri ve eski Afganistan Devlet Başkan yardımcısı.
VAHDETTİN BENZETMESİ
Raşid Dostum'un direnmeyerek Taliban'ın zaferi karşısında kaçması Türkiye'de vatandaşlar tarafından bir İngliz gemisi ile vatanından kaçan Vahdettin'e benzetilmesine neden oldu.
Sosyal medyada yapılan bir paylaşımda "Dostum bir çoğuna göre Kahraman olabilir, ancak Ülkesini 300 bin asker ile savunamamış 70 bin talibana teslim etmiş işbirlikçi bir haindir yazıklar olsun. Vahdettin saltanatını ve canını kurtarmak için ne yaptı ise onun 2021’e uyarlanmış versiyonudur Afganistan ve Dostum." ifadeleri kullanıldı.
RAŞİD DOSTUM KİMDİR?
Abdürreşid Dostum ya da Raşid Dostum Afganistan tarihinin Mareşal unvanına sahip üçüncü komutanı, Afganistan'daki Özbeklerin lideri ve eski Afganistan Devlet Başkan yardımcısı.
1953 yılında Afganistan'ın kuzeyindeki Şibirgan şehrinde doğdu. 26 yaşındayken Sovyetler'in Afganistan'da açtığı bir doğalgaz tesisinde işçi olarak çalışmaya başladı. Kısa sürede tesis içinde örgütlü bulunan işçi sendikasının başkanı oldu. Bu dönemde Afganistan içinde Sovyet yanlısı bir rejim vardı ve muhalifler bu yönetime karşı savaşıyordu. Bu savaşta kendilerine mücahit denilen Suudi etkisindeki gruplar, ülke kuzeyindeki Türkmen, Özbek ve Taciklere karşı tavır alınca, Dostum kuzeyden topladığı milislerle çatışmalar içine girdi. Sovyetlerin Afganistan'dan çekilmesinden sonra iktidarda bulunan Necibullah hükümetiyle işbirliğini sürdürdü. Mezar-ı Şerif başta olmak üzere Kuzey Afganistan'daki yedi eyaletin yönetimini ele aldı. Raşit Dostum "Cünbüş-i İslami Afganistan" adıyla siyasi örgütlenmesini de yaptı.
1992 yılında Muhammed Necibullah'tan desteğini çekince başkent Kabil, mücahit grupların eline geçti. Mücahit grupların hemen hepsi ya etnik bir temele dayanıyor ya da İran, Pakistan ve Suudi Arabistan'dan gibi ülkelerin sözcülüğünü yapıyordu. Ayrıca örgütlerin en önemli gelir kaynağı olan uyuşturucu üretim ve sevkiyatı da çatışmaların ayrı bir yönünü teşkil ediyordu. Bu örgütlerin hepsinin ittifak ettiği tek konu ise Türklerin yönetim dışında kalması idi. Başkenti birbiriyle çatışan mücahit gruplara devreden Raşit Dostum, kuvvetlerini yeniden kuzeye çekti ve Mezar-ı Şerif'te devlet otoritesini pekiştirdi. Mezar-ı Şerif kısa zamanda eğitim, ticaret ve ziraat başta olmak üzere her alanda gelişti. Türkiye ile ilişkiler kuran Raşit Dostum, devrin Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın açtığı imkânlarla bütün dünyada tanındı. Turgut Özal bir dönem kullandığı makam arabasını, Raşit Dostum'a hediye etti. Bunun sembolik anlamı, Türklere ayrı bir heyecan veriyordu.
Raşit Dostum, Yüksek Askeri Şura Başkanı sıfatıyla başkent Kabil'i terk etti. Birbiriyle çatışan mücahit gruplardan ümidini kesen Pakistan ve Suudi Arabistan, Afganistan'ı ele geçirmek için Hindistan'ın Diobent şehri medreselerinde eğitim gören gençleri, Taliban yani talebeler adıyla örgütledi. Bu medresede esas itibarıyla ehli sünnet alimlerinin dini kitapları okutulmakla birlikte, bu eğitim skolastik bir yaklaşımla ve medeniyet eksenli bir bakıştan uzak bir şekilde veriliyordu. Değişmeyi idrakten yoksun bu bakış, medeniyet tarihimizdeki değişiklikleri bidat diyerek reddediyordu. Bu kesin inançlı robot örgütlenme, kısa zamanda gelişti ve mücahit grupların hepsini yıkarak kuzey hariç Afganistan'a hakim oldu. Raşit Dostum'la Kuzey Afganistan pazarlığını bizzat 1999 yılında Pakistan Dışişleri Bakanı yürütüyordu. Raşit Dostum, Burhaneddin Rabbani öncülüğündeki devrik Cumhurbaşkanı ve eski mücahit gruplardan yana tavır koyarak Pakistan'la anlaşmadı. Tacik asıllı Ahmet Şah Mesut dışında hiçbir mücahit örgüt Taliban'ın karşısında tutunamayınca, Pakistan destekli Taliban Mezar-ı Şerif'i ele geçirdi. Ülkesini terk eden Raşit Dostum, Ankara'ya gelerek Türk yetkililerle durum değerlendirmesi yaptı. Bilahare Türkiye, Özbekistan ve İran'da kısa süre bulunduktan sonra Kuzey Afganistan'a tekrar döndü.
(yeniçağ)