Uzun süredir devam eden Rusya-Ukrayna gerilimi savaşla sonuçlanırken, ekonomik krizin ağır safhalarını yaşayan Türkiye, sürecin en büyük faturasını ödeyecek ülkelerden biri olarak öne çıkıyor. Dün Rusya'nın Ukrayna topraklarına girmesinin ardından, ABD, AB ve Rusya arasında ekonomik ve siyasi yaptırım restleşmeleri geldi. Rusya ve Ukrayna ile büyük ticari ilişkileri olan Türkiye'deki iş dünyası da gelişmeleri endişe ile takip ediyor. İki ülke arasındaki savaş ile Türkiye'nin 40 milyar dolarlık ticaret hacmi de ateş hattına girmiş durumda.
KAYIP BÜYÜK OLUR
Türkiye İstatistik Kurumu 2021 verilerine göre Türkiye'nin Ukrayna'ya olan ihracatı 2.5 milyar doları aşarken, ithalatı ise 4.4 milyar dolar seviyesinde. Rusya'dan ise 2021'de 27.6 milyar dolarlık ithalat yapan Türkiye, 5.3 milyar dolarlık da ihracata imza attı. Toplam 40 milyar dolarlık iş hacmi ile enerjiden turizme, müteahhitlik hizmetlerinden yaş sebze-meyveye kadar pek çok alanda ihracatta ve ithalatta Türkiye'nin önde gelen pazarı olan bu iki ülkedeki gelişmeler, ticaretin akışına da bariyer oldu. Bu yıl 35 milyar dolarlık gelir beklenen turizmde, savaşın uzun sürmesi halinde yüzde 30'luk kayıp yaşanabileceği açıklanırken, müteahhitlerin 2021'de 3 milyar dolarlık proje imzaladığı Ukrayna'da işçiler şantiyede bekliyor. Yine yaş sebze meyve ihracatının üçte birlik kısmının yapıldığı Rusya'nın bundan sonra alacağı kararlar Türkiye açısından da kritik bir önemde.
TURİZMCİ PANDEMİYİ RUSYA-UKRAYNA İLE ATLATTI
Turizm sektörünün ana pazarı olan Rusya geçen yıl 4.5 milyonu aşan turist ile Türkiye'ye 2021'de en çok turist gönderen ülke olmuştu. Ukrayna ise yükselen bir grafik izleyerek 2021'i 2 milyon turist ile tamamladı. 2022'de bu iki ülke doğrudan en az 6 milyar dolar, çarpan etkisi ile 10 milyar dolarlık gelir bekleniyordu.
MÜTEAHHİTLİK İŞLERİNDE BÜYÜK PAY RUSYA'NIN
Türk müteahhitleri için en önemli pazar olan Rusya'da 1972'den bu yana 95 milyar dolarlık iş üstlenilirken, sadece 2021 yılında 11 milyar dolar tutarında 30 projeye imza atıldı. Şu anda ülkede yapımı devam eden 150 proje, yaklaşık 21 milyar dolar değerinde. Ukrayna'da ise 2021'de 34 projeye imza atılırken, 3 milyar dolarlık yeni ve devam eden proje var. Burada 1972'den bu yana 9 milyar dolarlık proje üstlenildi.
ZİRVE RUSYA'NIN
Türkiye'nin önemli ihracat kalemlerinden biri olan yaş sebze-meyvede de Rusya zirvede yer alıyor. 2021 yılında sektör toplamda 3 milyar 83 milyon dolarlık yaş meyve sebze ihracatı gerçekleştirirken bunun yüzde 32.88'si Rusya'ya yapıldı. Bu alanda zirveye yerleşen Rusya'ya 2020’de 948 milyon 817 bin dolarlık, 2021'de 1 milyar 13 milyon dolarlık ihracat yapılmış oldu.
TURİZM GELİRİ TEHLİKEYE GİRER
Turizm sektörünün 2019'dan beri arka arkaya ciddi darbeler yediğini aktaran Türkiye Otelciler Federasyonu Başkan Yardımcısı Mehmet İşler, “Ukrayna ve Rusya'ya baktığımızda 2022'de 11 milyon civarı iki ülkeden turist beklentimiz vardı. Bu da gelirlerde çarpan etkisi ile 10 milyar dolarlık bir kayba neden olacak gibi görünüyor. 2022 hedeflerinde de yüzde 30'a yakın bir kayıp anlamına geliyor bu” dedi.
ÇALIŞANLAR ŞANTİYEDE BEKLİYOR
Türk müteahhitler açısından Rusya'nın lider konumda olduğunu kaydeden Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı Erdal Eren, “Arzumuz, mevcut durumun en kısa sürede sona ermesi ve kalıcı barışın tesis edilmesi. Harekâtın Rusya tarafında, ne hayatın olağan akışında ne de şantiyelerde olumsuz bir yansıması oldu. Ancak Ukrayna’da olağanüstü hal var. Şantiyeler kapalı ve çalışanlar şantiyelerde bekliyor” dedi.
***
Rusya’nın Ukrayna’ya fiziki müdahaleye başlamasıyla birlikte dünyada sert yaptırımlar dillendirilirken iş dünyasında tedirginlik arttı. Ukrayna’da limanların kapanmasıyla birçok ürün mahsur kalırken ticaret şimdiden aksamaya başladı. Anadolu Efes, Ukrayna operasyonunu durdurduğunu açıklarken Ukrayna’da bulunan Türkiye firmaları dün iş yapamadı, mağazalar kapandı.
Ukrayna ile Türkiye arasındaki ilişkiler hızlıca gelişti. Türkiye, 2020’de Ukrayna’nın en büyük yabancı sermaye yatırımcısı oldu. bine yakın Türk firması faaliyet gösteriyor. Toplam yatırım miktarı ise 5 milyar dolar civarında. Ukrayna ayrıca Türkiye’nin en çok işçi gönderdiği sekizinci ülke.
Dış Ekonomik İlişkiler Konseyi (DEİK) Ukrayna-Türkiye Konseyi Başkanı Ruşen Çetin, olayların henüz çok sıcak olduğunu belirterek kriz bir an önce bitmezse en çok etkilenecek ülkelerden birinin Türkiye olacağını belirtti. Ukrayna ile ticaret hacminin 7.4 milyar dolara ulaştığını söyleyen Çetin, Rusya ile 30 milyar dolara yakın olduğunu belirtti.
Turizmde ise umutlar sorunun mart ortasına kadar çözülmesine bağlandı. Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği Başkanı Firuz Bağlıkaya, Rusya’dan bu yıl 10 milyon turist beklediklerini belirterek ancak sıcak temas uzarsa sorunun büyüyeceğini söyledi ve “Bu durumda Avrupa pazarı da etkilenir. Şu anda rezervasyon iptali yok ama durgunluk var” diye konuştu.
İHRACAT DÜŞECEK
Rusya ve Ukrayna’dan birçok hammadde ithalatı yapıldığını söyleyen Otomotiv Distribütörleri Derneği Genel Koordinatörü Hayri Ece de gelişmelerin tedirginlikle izlendiğini söyledi. Otomotiv sektöründe Avrupa Birliği pazarının daha önemli olduğunu belirten Ece, AB’ye karşı bir tavır alınmasını beklemediğini ve hayal etmek de istemediğini dile getirdi.
Hazır giyim sektörünün iki ülkeyle 1 milyar doları aşan ticareti olduğunu söyleyen İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Başkanı Mustafa Gültepe, “Savaşın uzaması hem ihracatımızı hem de iç pazardaki satışlarımızı düşürecektir” dedi.
Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği Başkanı Berke İçten ise yazlık ürünlerini Rusya’ya teslim ettiklerini ancak henüz ödeme almadıklarını belirtti. Sektörün Rusya ile yaklaşık 80 milyon, Ukrayna ile de yaklaşık 25 milyon dolarlık ticaret hacmi olduğunu ekleyen İçten, Rusya’ya döviz yaptırımı olursa sektörün nakit dengesinin bozulacağını söyledi.
PIYASALAR ALEV ALEV
Mali piyasalar tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de sarsıntılı bir gün geçirdi. Rusya’nın Ukrayna’ya başlattığı askeri harekâtın ardından dolar/TL yılbaşından bu yana seyrettiği 13.5 etrafındaki dar bandı yukarı yönlü kırdı ve 14.62’ye kadar yükseldi. Günü ise14.20 lira seviyesinde kapadı. TL’de günlük kayıp zaman zaman yüzde 6’ya kadar ulaştı. BİST 100 endeksi ise yüzde 7.6 düşüşle güne başlaması, ardından önce 10.30’a kadar “devre kesici”yle durduruldu. Daha sonra yeniden işleme açılan BİST 100 endeksi öğleden sonda 1827 puana kadar düştü. Günü ise yüzde 8.17 düşüşle 1851 puanda tamamladı. Ayrıca gösterge 10 yıllık tahvilde bileşik getiri 200 baz puan artışla yüzde 24.8’e kadar yükselirken son işlemlerde yüzde 24.3 oldu. Türkiye’nin beş yıllık CDS’leri de 615/ 633 baz puan aralığında hareket etti. Brent petrolün varili 100 doları, altının ons fiyatı da 1950 doları aştı.
Hazine ve Maliye Bakanlığı ise jeopolitik gelişmelerin yakından izlendiğini belirttiği yazılı açıklamasında, “gereken tüm tedbirler kararlılıkla alınacaktır” vurgusu yaparken, geçmişte manüpülatif söylemlerle pozisyon alanların önemli mali kayıplarla karşı karşıya kaldıklarına dikkat çekti ve “Vatandaşlarımızın TL ve TL cinsi varlıklara olan güveninin devam etmesi her açıdan önemli” dedi.