Tüm dünyayı etkileyen koronavirüs salgını neden olduğu fiziksel ve ekonomik zararların yanı sıra milyonlarca insanın psikolojisini de olumsuz yönde etkiliyor. Çoğu kişide ortaya çıkan kaygı ve panik durumları neredeyse virüs kadar hızlı yayılıyor. Bu süreçte ve sonrasında ortaya çıkabilecek psikolojik etkileri en aza indirebilmek için alınan önlemleri klinik psikolog Aslı Çelikler anlattı.
Çelikler'in İstanbul Gerçek'ten Berfin Bakay'ın sorularına verdiği yanıt şöyle:
- TÜM DÜNYAYI ETKİLEYEN KORONAVİRÜS SALGINININ PSİKOLOJİ ÜZERİNDE ETKİLERİ NELERDİR?
Koronavirüs salgınıın ortaya çıkardığı sağlık tehdidi ve endişesi, sevdiklerimize zarar gelme endişesi, izolasyon zorunluluğundan kaynaklanan sosyal ihtiyaçların karşılanamaması, çoğumuzun çalışma koşulları da değiştiğinden ötürü üretkenlik ve verimliliğimizin sekteye uğraması, yakın geleceğe dair bile plan yapamayacak kadar belirsiz bir süreçte seyrediyor olmak gibi pek çok etken her yaştan insan üzerinde olumsuz etkiler doğurdu. Kaygı ve belirsizlikle başa çıkmak konuşundaki başa çıkma becerilerimiz ve rezervlerimiz süreç uzadıkça zorlanmaya başladı. Tüm bunları özellikle sonbaharda başlayan ikinci dalga itibariyle başvurulardaki belirgin artıştan da fark ediyoruz
- PANDEMİ DÖNEMİNDE PSİKOLOJİMİZİ KORUMAK İÇİN NELERE DİKKAT ETMELİYİZ?
Sosyal bir canlı olan insan, ötekilerle anlamlı ve doyurucu ilişkiler kurmaya programlı; yüz yıllar boyu diğer insanlarla etkileşim kurarak gelişmiş olan bir sisteme sahipken 1 yılı aşkın süredir nörobiyolojisine hiç uygun olmayan bir izolasyon halinin içerisinde. Pandemi öncesi dönemde de stres verici pek çok yaşam olayıyla başetmekte ana kaynakalardan biri kişinin psikososyal destek ağıydı, bu kaynak uzun zamandır eski etkililiğinde olamasa bile bu bağları elimizdeki imkanlar dahilinde sürdürmek çok değerli. Sevdiklerimizden fiziken uzakta bile olsak bağlarımızı hissetmek ve hissettirmek psikolojik iyilik hali için elzem.
‘DAYANIŞMA VE BİRLİK DUYGUSUNU KAYBETMEYELİM’
Dayanışma ve birlik duygusu insanları tarih boyunca travmatik pek çok yaşantıdan sağlam şekilde çıkmalarını sağlayan koruyucu bir faktör olmuştur. Kendimize bunun bireysel bir yaşantı değil kolektif bir deneyim olduğunu hatırlatmak, pandemi şartlarından en ağır şekilde etkilenen insanlara madden ya da manen destek olmak, tüketimimizi yerel ve küçük esnaftan yapmaya özen göstermek, belki yaşlı bir komşumuzun market alışverişini de onun yerine yapmak gibi alışkanlıkların toplumun geneline yayılması oldukça değerli.
Bunun yanı sıra önemini zaman zaman göz ardı ettiğimiz hareket ihtiyacı pandemi şartları sebebiyle kesintiye uğrayan bir diğer konu, beden ve zihin bir bütün olduğundan ötürü hareketsiz kalan bir bedenin zihnen iyilik halini koruması zorlaşacaktır. Karantina şartlarında bile hareketliliği tamamen durdurmaktan kaçınmalıyız.
- SALGINLA MÜCADELE SÜRECİNİN EN ÖNEMLİ BASAMAĞINI ELLERİ SIK SIK SU VE SABUNLA YIKAMAK OLUŞTURUYOR. AMA ÖZELLİKLE TEMİZLİK HASTALIĞI OLAN KİŞİLER ELLERİNİ KENDİLERİNE FİZİKSEL ZARAR VERECEK KADAR YIKAYABİLİYOR. BU DURUMU TAKINTI HALİNE GETİRMEDEN HİJYEN SAĞLAMAK MÜMKÜN MÜ?
Koronavirüs yeni bir virüs olduğundan hakkında pek çok bilinmezlik ve spekülasyon olmakla beraber salgın hastalıklarla ilgili emin olduğumuz, doğruluğu kesin birkaç bilgiden biri hijyen kurallarıydı ve dolayısıyla böylesi tepeden inme, hazırlıksız ve benzer bir deneyim hafızasına sahip olmadığımız böylesi bir global salgın karşısında hepimiz kontrol kaybı hissi yaşadık. Kontrolümüzde olmayan bir durumun içerisinde kontrol edebildiğimiz birkaç faktörün şiddeti ve sıklığı haliyle arttı, bu durum salgınla karşılaştığımız ilk dönemde olağan olmakla birlikte zamanla normal seyrine dönmesini beklediğimiz bir durum. Hala kişinin günlük işlevsellik düzeyini bozacak yoğunlukla bir tekrarlayıcı hijyen davranışı var ise (ciltte hasarlar oluşturması, bu davranıştan başka bir şeye konsantre olamaz halde olması, kirlenme kaygısıyla gündelik işlerini sürdüremez hale gelmiş olması vb.) profesyonel bir yardım almaları faydalı olacaktır.
- KÜRESEL ÇAPTA YAŞANAN BU PANDEMİ SONUCUNUN KALICI SONUÇLARI OLABİLİR Mİ? BUNUN ÖNÜNE GEÇMEK İÇİN ALINABİLECEK ÖNLEMLER VAR MI?
İnsan adaptasyon gücü en yüksek canlılardan biri olduğundan ötürü büyük bir kısım insan pandeminin sona ermesiyle yeniden adaptasyon becerilerini kullanacak ve pandeminin yarattığı psikolojik etkiler yavaş yavaş sönecektir. Fakat elbette istatiksel olarak net bir yüzdelik verememekle birlikte bir kısım insan üzerinde pandemi sonrası etkiler gözlenmeye devam edecektir. Bunun için koruyucu önleyici ruh sağlığı çalışmalarına ağırlık verilmesi, hassas grupların tesbiti ve takibinin yapılması, psikolojik tedavi hizmetlerinin herkes için ulaşılabilir ve karşılanabilir olması gibi önlemler oldukça etkili olacaktır.
