CHP Milletvekili Ömer Fethi Gürer, TBMM'de düzenlediği basın toplantısında, Niğde Patates Araştırma Enstitüsünün geliştirdiği tescilli yerli patatesleri keserek basın mensuplarına tanıttı. Gürer, “Niğde'de 1 milyon ton patates üretiliyor ama patates işleme tesisi yok. Niğde-Nevşehir arasına bir cips fabrikası ya da işleme tesisi kurulabilir. Milli serveti elimizde çürütüyoruz” dedi.
CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer patates çuvalları ile geldiği Türkiye Büyük Millet Meclisinde düzenlediği basın toplantısında patates üreticisinin sorunlarını anlattı. Tarlada kalan, depolanan patates için Büyük Şehir Belediye Başkanlarına çağrıda bulunan Gürer, “Büyük kentlerde izin verin, patates üreticileri ürününü aracısız tüketiciyle buluşturabilsin” dedi.
Dünyada en çok patates üreten ülkeler içinde Niğde’nin 14. Sırada yer aldığını hatırlatan CHP Milletvekili Ömer Fethi Gürer, “Ülkemizde patates, 170 yılı aşkın bir zamandır üretilmektedir. Üretimi, sanayisi, pazarlaması ve tüketimi ile önemli tarımsal ürünlerden biridir. Dondurulmuş patates ve cips, püre, un, nişasta, alkol ve türevlerinin üretiminde önemli bir endüstri hammaddesidir. Ülkemizde ana ürün, turfanda ve ikinci ürün olmak üzere her bölgede yetişmektedir. Buğday, şekerpancarı, arpa ve domatesten sonra en çok yetiştirdiğimiz beşinci bitkidir” dedi.
2003 yılında ülkemizde dikim alanı 1 milyon dokuz yüz elli bin dekar iken üretiminin beş milyon 300 bin ton olduğunu, 2018 yılında ise 1 milyon dört yüz bin dekar dikim alanından 4 milyon beş yüz elli bin ton patates üretiminin gerçekleştirildiğini anımsatan CHP Milletvekili Ömer Fethi Meclis'te patates tanıttı, çiftçinin sesi oldu
Gürer, “2018 yılında bir önceki yıla göre ekim alanı % 4.86 azalmış iken bu yıl ekim alanı artmış ve 2018 yılına göre % 15 üzerinde bir artış olduğu ifade edilmektedir. Üretimde TUİK verilerine göre % 7.7 artış ile 4 milyon dokuz yüz bin ton üretim beklenmektedir. Bu yıl iklim şartlarının uygun gitmesi ile mildiyö hastalığının etkisinin düşük kalması verimde artış beklentisi yaratmıştır” diye konuştu.
Ülkemizde kişi başına patates tüketim miktarının 50 kg civarında olup dünyada kişi başına düşen tüketimin ise 34 kg civarında olduğunu ifade eden CHP Milletvekili Ömer Fethi Gürer, “Ülkemizde üretilen patatesin % 56’sı yemeklik, % 11’i sanayi, % 11’i tohumluk, %5’i hayvan yemi, % 2’si ihracat olarak değerlendirilirken, % 15’lerde bir oran depoda çürümektedir. 2018 yılında 71 ilimizde patates üretimi gerçekleştirilmiş ve en fazla üretim yapan iller; Niğde, Konya, Afyon, İzmir, Kayseri, Nevşehir, Adana, Aksaray, Sivas ve Bolu illeri olmuştur. 2017 yılında Niğde ilinde 234 bin 590 dekarda 835.200 ton üretim gerçekleşmiş, ikinci sırada olan Konya’da 138 bin 269 dekarda 567 bin 76 ton patates üretilmiştir. 2018 yılında Niğde’deki ekim alanlarında daralma olmuş ve 202.990 dekar alanda 732 bin 188 ton üretim sağlanırken Konya’da 148 bin 133 dekarda 611 bin 957 ton üretim elde edilmiştir.
Kullanılan tohumluk yumruların iriliği ve dikim sıklığına bağlı olarak dekara düşen tohum, 250-600 kg arasında değişmektedir. Tohumluk patateste tamamen yurt dışına bağlı durumdayız. Son sekiz yılda ortalama 20.810 ton toplamda ise 166.476 ton patates ithaline 125 milyon 64 bin dolar döviz ödenmiştir. En çok tohumluk Hollanda, Almanya, Fransa, Lüksemburg, Belçika, Danimarka ve İngiltere’den den ithal edilmektedir. Ticari faaliyette patates tohumunun tamamı ithal edilmiş, bu yıl tohumun tonu 1150 ile 1500 Euro’dan alınmıştır. İthal edilen tohumlardan elde edilen ürünlerin bir kısmı sertifikalandırılmaması nedeni ile sertifikalı tohum dağıtımı ve kullanımı da düşüktür.
2018 yılında sertifikalı patates tohum verilerine göre; 135.973 hektar dikili alanda 407 bin 909 ton tohumluk patates kullanılmıştır. Ülkemizde 3 milyon ton yemeklik ve tohum ile 900 bin ton sanayilik patates hasadı beklenmektedir. Sanayilik için sözleşmeli üretimde kilosu 1 TL’den den sözleşmlie üretim yapılsa da sanayi üretiminde kullanılan patatesin satışı 95 kuruş olarak gerçekleşmiştir. Sanayilik üretimde en çok tercih edilenler ise; innavotor, challanger, colombodur.
Yemeklik patates üretiminin maliyeti ise 90 kuruştur. İlk turfanda ürün maliyetine satılsa da tüccar fiyatı hızla aşağı düşürerek 50-60 kuruşa kadar çekmiştir. Halen ürün önemli ölçüde depolanmaktadır, tohum, ekim, arazi, hazırlama, kira, su bedeli, su işçiliği, elektrik, mazot, yer altından su çıkarılarak sulama yapılması ve yüksek maliyetler üreticiyi bir hayli zora sokmaktadır. En iyimser rakamlarla ülkemizde üretilen tohumun tonu 1150 – 1500 Euro’dan, gübrenin tonu 2500-3000 liradan, mazotun tonu 1600-3000 liradan, en düşük elektrik faturası 6500 TL olarak hesaplandığında patatesin tonu üreticiye 10.000 TL’ye mal olmuştur. Geçtiğimiz yıl stokçu diye üreticinin deposunu basan Ticaret Bakanlığı, bu yıl ortalarda yok. Tarım Bakanlığı ise çözüm üretmemektedir. Üretici borçları nedeni ile ürününü tarlada tüccara satmaya çalışmaktadır, ürün üreticide iken yurt dışı için teşvik sağlanmalıdır. Irak başta olmak üzere yurt dışı satış için çalışma yapılmalıdır. Geçmiş dönemlerde Suriye, Gürcistan, Arabistan, Dubai, Tunus vb. ülkelere satış yapılmıştır. 3 adet cips fabrikasının ülkemizden patates aldığı hesap edilirse bu yurt dışı satışta olumlu etki yapmaktadır. Avrupa’da 2. kuraklık yılı patates üretiminde gerileme yaratmıştır, Fransa, Almanya, Hollanda kuraklığın etkisi ile ihracatında daralmaya gitmiştir. Patates kilo fiyatında Avrupa’da artış görülmektedir. Bu pazar izlenmelidir.
En çok patates üretimi yapılan Niğde’de bir tane bile patates entegre tesisi bulunmamaktadır.
Üreticinin doğrudan büyük kentlerde satış yapması, bu dönem için tüketicinin ucuz ürün almasının yolu açılmalıdır. Bu yıl Niğde’ de 840 bin ton üretim beklenmektedir. Kayıt dışı ile bu rakamın bir milyona ulaşması mümkündür. Niğde bölgesinde madalayn- jelli (kızartma), marabel(erkenci), melodi(kızartma) gibi çeşitler yoğun ekilmektedir.
Patateste tek iyi giden patates tohumu konusunda Niğde patates enstitüsünün başarılı çalışmalarıdır. Ülkemizde 172 tescilli patates tohumu bulunmaktadır. Yerli üretim için, 10 çeşit Niğde patates enstitüsünün, 7 çeşit özel sektörün tescilli yaptırdığı tohum bulunmaktadır.
Onaran 2015, Fatih 2015, Nahita 2016, Ünlenen 2016, Nam 2016, Çağlı 2016, Levent bey 2017, Murat bey 2017, Niğde sarısı 2019, Saruhan 2019 isimli çeşitlerin tescillenmiş ve deneme üretimi başlamış olup, 2021 sonrasında ilk yerli tohumların ortaya çıkması hedeflenmektedir.
Ülkemizde bir tohumculuk üretim sisteminin oluşturulması, tohum üretimine yönelik alanlar belirlenip bu alanların üretime kapatılması, tohumluk üretim alanlarında hastalık ve zararlılarla ilgili tahmini ve uyarı sisteminin geliştirilmesi ve laboratuvar alt yapısı oluşturulması da önem arz etmektedir” dedi
