Karayolları Genel Müdürlüğü, 23 Eylül Perşembe günü euro üzerinden araç geçiş garantili, yap-işlet-devret (YİD) yöntemiyle yeni bir ihale gerçekleştirdi. Daha önce YİD kapsamında gerçekleştirilen köprü-otoyol ve hastane projeleri için aralıksız garanti ödemesi yapan devletin bu ihalede izlediği tartışmalı yöntem de baştan sona “örnek” olarak tarihe geçti.
Şimdi, bu büyük ihaleye daha yakından bakalım. Karayolları Genel Müdürlüğü, 7 Mayıs 2021 tarihinde Çeşmeli-Erdemli-Silifke-Taşucu Otoyolu Projesi’nin “Çeşmeli-Kızkalesi Kesimi” için ihale ilanına çıktı.
Projenin, YİD modeliyle inşa edileceği, tüm istekliler arasında kapalı teklif alma usulü ile yapılacağı duyuruldu. Geçici teminat tutarı 25 milyon TL belirlendi. İhalenin, 13 Temmuz’da yapılacağı belirtildi.
İhale, öngörülen takvimde gerçekleştirilemedi ve peş peşe alınan kararlarla önce 17 Ağustos’a, ardından da 23 Eylül’e ertelendi.
Tek teklifli ihaleler arasına girdi
23 Eylül’de gerçekleştirilen ihaleye tek teklif Kolin İnşaat’tan geldi. Kolin’in, otomobil için (diğer araçların ücretleri bu tutarın üzerinde) otoyol geçiş ücreti olarak 5,9 Euro, yaklaşık 6 Euro teklif ettiği belirtiliyor. Projenin, yapım süresi 3 yıl, işletme süresi 17 yıl. Kolin, 20 yıllık sürenin sonunda projeyi devlete devredecek.
Peki, bu projede günlük kaç araç için geçiş garantisi verildi? Devlet, diğer YİD projelerinde (Osmangazi ve Yavuz Sultan Selim köprüleri, Kuzey Marmara ve İzmir-İstanbul otoyolları) olduğu gibi bu projede de garanti ödemek zorunda kalabilir mi? Sırayla yanıtlayalım. Devletin, 45 bin araç için garanti verdiği ifade ediliyor. Ancak, bu sayıda aracın projeyi kullanması çok olası görülmüyor. Devlet, garanti edilen sayıda aracın projeyi kullanmaması durumunda aradaki farkı işletmeci şirkete ödüyor.
Bu nedenle iyimser bir bakışla bir süre için, daha gerçekçi sayılacak bir değerlendirmeyle de işletme süresince euro üzerinden garanti ödemesi yapmasına kesin gözüyle bakılıyor.
İhale Kolin’e verildi
Garantiden kısa söz ettik. Peki, bir ihaleyi ihale yapan koşullar yerine getirildi mi? İhalede, ikincil öğeleri bir tarafa bırakın, en temel ölçütlerden biri olan “rekabet” koşulu oluşmadı. Teklif tutarını, “kamu yararı” ve fiyat yapısıyla “uygunluk” açısından karşılaştırıp ölçebileceğiniz nesnel ve matematiksel veriler ortaya çıkmadı. Bu nedenle iptal edilmesi beklenen ihale, kısa süre önce sonuçlandırıldı.
Karayolları Genel Müdürlüğü’nün, Çeşmeli-Erdemli-Silifke-Taşucu Otoyolu Projesi’nin “Çeşmeli-Kızkalesi Kesimi” ihalesini “onay”ladığı belirtildi. Bu kritik aşamadan sonra diğer yasal işlemler tamamlanacak. Kolin İnşaat ile sözleşme imzalanacak. Kolin, tek teklifle “rakipsiz” olduğu ihalede, projenin inşaatına başlayacak.
Elektrikte yüzde 50 ve üzeri zam baskısı
BOTAŞ, beklendiği gibi 1 Kasım’dan geçerli olmak üzere doğal gaza yüksek oranlı zam yaptı. Şirket, sanayiye sattığı gazın fiyatını yüzde 48,4, elektrik santrallarına sattığı gazın fiyatını da yüzde 46,8 oranında artırdı. Konutlarda tarife değişmedi. BOTAŞ'tan yapılan açıklamada "artan maliyetler" zamların gerekçesi olarak gösterildi.
Türkiye’de, kuraklık nedeniyle elektrik üretiminde en ucuz kaynak olan suyun payı önemli ölçüde azaltıldı. Suyun yerini ithal bir kaynak olan ve art arda zamlanan doğal gaz (ve elbette ithal kömürle çalışan santrallar) doldurdu. Doğal gazın payı yüzde 40-45’e ulaştı. Önceki yıllarda yüzde 30 düzeyinde bulunuyordu.
Bu durum elektrik birim üretim maliyetlerinin de katlanarak artmasına yol açtı. 2021 yılı ilk 10 ayında, serbest piyasada ortalama birim elektrik fiyatı, (piyasa takas fiyatı) 42,37 kuruş olarak gerçekleşti.
Doğal gaz zammı ve ithal kömür fiyatlarındaki artış sonucu Kasım ayından itibaren piyasa takas fiyatı ortalamalarının 75-80 kuruşun altına inmesi beklenmiyor. Bunun sonucu yapılacak ya da bekleyen elektrik zammı oranı yüzde 50 ve üzeri hesaplanıyor. 1 Ocak’ta, bu ya da daha düşük oranda elektriğe zam göründü.
