Merkez Bankası (TCMB) dün ‘haziran ayı ödemeler dengesi istatistikleri’ni yayımladı.
Verinin ilk dikkat çeken kısmı, haziranda artan turizm gelirlerinin etkisiyle Türkiye, 20 aylık aranın ardından ilk kez aylık bazda cari fazla vermesi oldu.
6 aylık bakıldığında 36,3 milyar dolarlık, 12 aylık bakıldığında 56,5 milyar dolarlık çok yüksek açıklar olsa da, hazirandaki 674 milyon dolarlık fazla, haziranda göreve gelen yeni ekonomi yönetimi açısından moral verici oldu.
Ancak bu moral kısa sürecek çünkü haziranda 5,2 milyar dolar olan dış ticaret açığı temmuzda 12,5 milyar dolara yükseldiği için gelecek ayki veride tekrar cari açığa dönülecek.
Veride bir diğer dikkat çekici kalem, nette 1,7 milyar dolarlık portföy girişi olması oldu. Bu gelişmede, yabancıların Borsa İstanbul’a yavaş yavaş dönmeye başlaması etkili. Nitekim, 2 Haziran ile 4 Ağustos arasındaki 9 haftada Borsa İstanbul’a toplamda 1,9 milyar dolarlık yabancı girişi oldu.
SEÇİM DÖNEMİNDE YÜKSEK GİRİŞ ÇIKIŞ
Veride diğer dikkat çekici gelişme, haziranda rezervlerdeki 11,2 milyar dolarlık artış oldu. Bu gelişmede ise en büyük pay, 5,5 milyar dolarlık net hata ve noksan kalemi, yani kaynağı belirsiz para girişi…
Seçim ayı olan mayısta 7,5 milyar dolarlık çıkışa işaret eden bu veride, haziranda rekor giriş kaydedildi.
Ocak-haziran dönemine bakıldığında ise net hata ve noksan kalemi, 7,2 milyar dolarlık çıkışa işaret ediyor. Geçen sene aynı dönemde bu kalemde 12 milyar dolarlık giriş olmuştu.
NET HATA VE NOKSAN NEDİR?
Bir ülkenin dış dünya ile ekonomik ilişkilerini gösteren ödemeler dengesine ilişkin verilerin derlenmesinde ortaya çıkan hatalar ve eksikliklerin ödemeler dengesi tablosunda gösterildiği kaleme ‘net hata ve noksan’ adı veriliyor.
TCMB metinlerinde ‘net hata noksan' kalemi için “Verilerin değişik kaynaklardan elde edilmesi, değerleme, ölçme ve kayıt zamanı farklılıkları yaratmakta; sonuç itibarıyla oluşan farklar Net Hata ve Noksan (NHN) kalemine ‘kalıntı' şeklinde yansımaktadır. Bu kalem, finans hesabından, cari işlemler hesabı ve sermaye hesabının çıkarılmasıyla elde edilmektedir” ifadeleri yer alıyor.
Ödemeler dengesi istatistikleri ve dolayısıyla net hata ve noksan kalemi de, hem geçici nitelikteki verilerin zaman içinde kesinleşmesi hem de yeni bir kaynaktan veri derlenmeye başlanması nedeniyle geriye dönük olarak güncelleniyor.
İthalat ve ihracattaki gümrük ve banka kayıtlarındaki farklılıkların yanı sıra turizm gelir ve giderlerinin izlenebilmesi için yürütülen anket çalışmaları sonucunda hesaplanan gelir veya gider, bankaların döviz varlıklarına artış veya azalış olarak yansımamışsa, aradaki fark ‘net hata noksan' kalemine yansıtılıyor.
Yastık altında saklanan para ve değerli metallerin sisteme giriş ve çıkışları da kaynağı belirsiz giriş ve çıkışlar olarak kayda geçiyor.
Sermaye girişlerinin zayıfladığı, TL'de değer kayıplarının yaşandığı, vergi ve varlık barışı olduğu dönemlerde yerleşiklerin yurtdışı mevduat kaynaklı sermaye hareketlerinin artması da net hata ve noksan kaleminde rakamları artırıyor.
Türkiye'de yerleşik kişilerin yurt dışı mevduat verilerinin kapsanmasındaki eksiklikler ve Türk sahipli yabancı bayraklı gemiler ve navlun verileri de net hata ve noksan kaleminde etkili oluyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, geçen sene konuya ilişkin muhalefetten gelen sorulara yanıtında “Net hata noksan kalemi, ‘kaynağı belirsiz’ bir para girişi değildir. Teknik hesaplamalarda zaman uyumsuzlukları, beyan hataları gibi durumları kapsar” demişti.