Milletçe çok kötü bir sınav veriyoruz.
Hattâ sadece biz de değil, bütün insanlık kötü bir sınav veriyor.
Üstelik, bundan 100 yıl önce yaşanan pandemilerden edinilmiş bunca tecrübeye, bilimin ve teknolojinin, okur yazarlığın, aydınlanmanın ulaştığı bunca seviyeye rağmen.
Covid-19 Pandemisinden, ölümcül bir hastalıktan, çok hızla yayılan ve 21'nci yüzyıl tıbbının bile zaman zaman karşısında çaresiz kaldığı bir belâdan, bu belaya karşı yaptıklarımızdan yapamadıklarımızdan, daha doğrusu yapmadıklarımızdan söz ediyorum.
2019 yılının Aralık ayında Çin'de ortaya çıktığı andan itibaren, vaktimizin büyük bir bölümünü "Acaba komplo mu? Bilmem ne laboratuvarının dünyaya oynadığı bir oyun mu? Uluslararası ilaç ve aşı tekellerinin bilmemnesi mi? Bize bir şey olmaz abi.." ve benzeri aymazlıklarla geçirilen vakitte bile önemli sayıda insanın hayatına malolan bir süreç bu.
İzleyen aylarda, "Gribin bir türüymüş. Basit bir şey aslında ya. Gargara yaparız geçer..." benzeri gevezeliklerle geçirdiğimiz vakitte bile belki çok sayıda canı koruyabilir, kurtarabilirdik.
Sonrasında bütün dünyada olduğu gibi bizde de hızla yayılmaya başladı. Mart ayında ilk vakanın (zorla da olsa) kabul edilip kayda geçirilmesinin ardından, ağır kayıplar vere vere 16 ayı geride bıraktık.
Maalesef bu süreçte hem krizi yönetme durumunda olanlar, yani küresel anlamda Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization - WHO) ve dünyanın anlı şanlı devletleri başta olmak üzere bizim hükümetimiz de, çok ciddi hatalar yaptı. Ortada, yüzyılların, hatta bin yılların derin bir tıbbi bilgi birikimi varken, bunlar sağlıklı biçimde birararaya getirilip ortak çözümler ve çareler üretilemedi.
Köklü devletler, köklü bilim kuruluşları bile telaş ve paniğe esir oldu. Demokrasisi en güçlü olandan en zayıf olanlara kadar gezegenin dört bir yanındaki yönetimler, kararsızlık içinde çok vakit kaybettiler ve bu süreçte milyonlarca insanın hastalığa yakalanması ve yüzbinlercesinin ölümünü adeta seyrettik.
Çıkış noktasının insanlığa hizmet olduğundan kuşkumuz olmadığı aşı ve ilaç çalışmaları devam ediyor. Aşıların bir kısmı, laboratuvar ve klinik çalışmalarını görece başarı ile tamamlayarak ticari olarak da piyasaya sürüldü. Şu ana kadar da dünya çapında nüfusun yüzde 24'ü en az bir doz aşı olmuş durumda. Yaklaşık 3 milyar 200 milyon doz aşı yapıldığını biliyoruz. Günde yaklaşık 38 milyon kişi aşılanıyor.
Ama büyük bir adaletsizliğe de dikkat çekmek gerekirse, gelir seviyesi düşük ülkelerde aşıya erişim oranı, nüfuslarının yüzde 1'ine tekabül ediyor.
Yani insanlık, burada da ağır bir eşitsizliğe imza atmış durumda.
Şu anda, aşıyı mümkün olan en hızlı biçimde tüm insanlığa eriştirip uygulamaktan başka elimizde bir silah bulunmuyor. Bunda da başarıya ulaştığımız (tek tek çok zengin ülkeleri istisna tutarsak) söylenemez.
Ancak ortada henüz çare bulmamız gereken daha büyük bir başarısızlık duruyor.
O da, insanlığın bu pandemi belasına karşı yeterince farkındalık seviyesine ulaştırılamamış ve olağanüstü bir aymazlığa düşmüş olması.
Kabaca 20 aylık bir süreden söz ediyoruz. Evet, aslında bir insan ömründe göz açıp kapayana kadar geçecek kadar kısa bir süreden.
Bu kadarcık bir sürede azıcık "sıkıya gelemedik". Gelmedik. Gelemedik. Yalan mı?
Kendi ülkemizden ve toplumumuzdan örnekleyeyim.
Neredeyse 3 ayda bir "Off sıkıldık ya.. Açılalım artık" sendromuna girmedik mi?
Devletiyle milletiyle, "Eh yeter artık. Daral geldi abi. Tamamdır. Açılalım" noktasına gelip, sonra ağır bedeller ödemedik mi?
İngilizlerin güzel bir tabiri vardır: "One is one too many" (Bir tanesi bile çoktur) derler, kabul edilemeyecek olumsuzluklar için. İnsan yaşamından söz ediyorum. Bir insanın bile ölümü, yeterince acı bir bedel değil midir?
Dünya çapında 4 milyon insan ölmüş. Bizim ülkemizde de 50 bin civarında.
Oysa ki amaç tek bir insanın bile yitirilmeyeceği bir ortamı temin etmek değil midir?
Devletin hatalarını yanlışlarını, veri gizleyerek çarpıtarak sağlanmaya çalışılan "Sorun yok, her şey yolunda. Kontroldayız" algısı da vakaların ve ölümlerin tırmanmasına yol açmasını başından beri eleştirdik. Oraya girmiyorum.
Ama toplum olarak da bu işin bu boyutlara gelmesinde vebalimiz yok mu?
"Aman abi bir an önce açılalım. Kırlara çayırara, deniz kenarlarına, cafelere, restoranlara, barlara, pavyonlara, stadyumlara akalım" sendromunun bu işte katkısı yok mu?
Bir maskeyi ve mesafeyi bile beceremedik.
En başından itibaren o "Allahın cezası maskeyi" canımızı kurtaracak bir aparat olarak görmeyip, bir "gereksiz aksesuar" olarak bakmadık mı? Her dakika çenemize indirmedik mi? Kolumuza takıp da tüm topluma küstah ve yılışık bir meydan okumanın simgesine dönüştürmedik mi?
Mesafe denen şeye zerre kadar önem vermeden, birbirimizin ensesine yanaşmadık mı her yerde?
Sokaklarda ve cafelerde, maske takmamayı mazur gösterebilmek için yerine göre ağzımıza bir sigara iliştirmek, elimize bir dondurma, bir dürüm, bir gazoz-bira şişesi almıyor muyuz? Yeme içme mekanlarında, sadece çalışanların ve mekanın önünden geçenlerin maskeli olması gerekiyormuş gibi, kendiliğinden cahilce yeni bir kural oluşturmadık mı?
Ve buna hâlâ devam etmiyor muyuz?
"Açılım saçılım" yönünde verilen kararların daha imzası bile atılmadan, devasa kalabalıklar (lebaleb diyelim) oluşturup kendimizi bu kalabalıkların en orta yerine atmadık mı?
Aşı olmaya gidiyoruz ama, aşıya "Bu işten kesin kurtulduk artık. En azından ben kurtuldum abi. Başkalarının canı cehenneme" diye bakmıyor muyuz?
Aşıyı uygulamada da devletin bir yığın hatalı, milletten bilgi gizleyen, sayıları çarpıtarak oluşturduğu tehlikeli algıyı saymıyorum bile.
Delta Varyantı'nın en azgın olduğu bir ülkeden (Rusya) akın akın turist getirmeyi marifet sayma sorumsuzluğunu ve kepazeliğini anlatmaya gerek bile duymuyorum.
Hepsinden daha dehşet verici olmak üzere, bunlara dikkat çekenlere adeta "Vatan haini" yaftası iliştirmeye devam ediyoruz. Aklı başında tüm bilim insanlarının ve aydınlarının uyarılarına "bozgunculuk" diye bakılmasına ne demeli?
Ve maalesef, bilim bunların tersini söylüyor.
Böyle gidilirse, bizi önümüzdeki 3-5 ay içinde yeni "peak"lerin, yeni "dalgaların" yeni ve artacak vaka ve ölümlerin beklediğini düşünmek için çok mu karamsar olmak gerekiyor.
Sıkamadık dişimizi.
Sıkıya gelemedik.
Tüm insanlık ve necip milletimiz.
Umarım, bedeli tahmin edilenden daha ağır olmaz.
Ne demiştim yukarıda? İngilizlerin "One is one too many" sözünü aktarmıştım.
Bir canın yitirilmesi bile ifrattır.
Sokaklarda hayvanlarını, gözünü kırpmadan zehirleyebilen, ormanlara dalıp 3 milyon 5 milyon ağacı acımadan kesen, on binlerce insanın sapır sapır dökülmesini önemsemeyen bir kafadan bir acımasız kafadan söz ediyoruz.
Hepimizin "ortak kafası" bu, maalesef.
- - -
