Eti Bakır A.Ş. Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisi'nde Cengiz Holding, Kastamonu Küre maden alanındaki havuzlarda biriken pirit konsantresini Mardin Mazidağı'na taşıyarak kobalt elde ediyor. Taşıma işlemi Çankırı Kurşunlu'ya kadar kamyonlarla devam ederken Kurşunlu'dan sonra devreye trenler girerek pirit Mazıdağı'na ulaştırılıyor.
Pirit konsantresinin taşındığı tren ve konteynerlar…
Mazıdağı'ndaki tesisin Genel Müdürü 18 yıldır Cengiz Holding bünyesinde çalışan 36 yaşında bu mevkiye gerilen, uzun yıllar holdingin dış ticaret biriminde görev almış Emre Kayışoğlu. Ankara doğumlu olan Kayışoğlu aslen Kayserili ancak bir yaşından itibaren İzmir'de yaşamaya başlamış, Kemeraltı esnafı olan dedesinin yanında 'çıraklık' da yaptığı için kendisini ticaret konusunda aynı zamanda 'alaylı' olarak da tanımlıyor.
Emre Kayışoğlu
Kayışoğlu konuşmasının her aşamasında 'katma değer' vurgusu yaparken bölgede büyük bir istihdam sağladıklarını, tesisin işlevsel hale gelmesiyle neredeyse Mazıdağlı her aileden bir kişiye iş imkanı sunduklarını, bin 500 kadar çalışanları olduğunu söyledi.
“MAZIDAĞLI MÜHENDİS BULURSAM HAVADA KAPARIM”
Köylerde çobanlık yapanlar, ataması yapılmamış öğretmenler gibi geniş bir çerçevede bölgede yaşayan vatandaşlara iş imkanı oluşturduklarını, işe aldıkları personele gerekli eğitimleri aldırdıklarını ve meslek sahibi yaptıklarını belirten Kayışoğlu, “Mazıdağlı mühendis bulursam havada kaparım. Yerli tedarikçiyi pahalı da olsa destekliyoruz. Satın almaya yakın çevreden başlıyoruz.” dedi.
Mazıdağlı mühendisler; Halil Anber, İhsan Gündüz. (Soldan Sağa)
“ÇALIŞANLARIMIZIN GİYDİĞİ BOTLAR 45 EURO”
İş güvenliğine dikkat çeken Kayışoğlu, "2.5 milyon saat iş kazası yaşanmadı. Yaşanan kazalar da ayak burkulması şeklinde oldu. Buna da çözümü botları değiştirmekte bulduk. Şu an çalışanlarımızın giydiği botlar 45 Euro. (818 TL). Ramak kala tehlike bildirimine de ödül veriyoruz. Ödüller de market çeki, çeyrek altın filan oluyor. Tesiste 12 tane bölüm var ve bin 100 gün kaza yaşanmayan bölümler mevcut. Yasanın belirttiğinden daha fazla iş güvenliği uzmanı ve doktor çalıştırıyoruz." dedi.
“HER ŞEY KAYIT ALTINDA”
Derik ilçesinde 20 kişinin öldüğü, 26 kişinin de yaralandığı gübre taşıyan 2 TIR kazası hakkındaki soruya da yanıt veren Kayışoğlu olayı ilk öğrendiğinde neler yaşandığını şöyle anlattı:
Her şeyden önce çok üzüldüm. Hemen araç çıkışlarının durdurulması için talimat verdim. Kaza yapan TIR'lar bize ait değil, müşterinin araçları. Bize aitmiş gibi bir algı oluşturmaya çalıştılar. Burada her şey kontrollü bir şekilde yapılır. Kamyonlar yaklaşır gübre torbaları makinelerle yüklenir. Fazla yüklenmesi söz konusu olamaz. Yükleme alanı da kameralarla kontrol edilir. Hangi kamyona ne kadar gübre yüklendiği, nereye gideceği, müşteri bilgileri zaten emniyete bildirilir. Güvenlik güçleri gübre torbaları üzerindeki barkotla her şeyi öğrenebilir.
Kaza yapan 2 TIR'ın Irak'a gübre taşıdığı öğrenildi. Gübrelerin araçlara yüklendiği bölüm.
“TÜRK ÇİFTÇİSİNE GİDECEĞİNİ BİLMESEK O MİKTARDA SATIŞ YAPMAZDIK”
Tarım Kredi Kooperatifleri'nin iştiraki olan Gübretaş'ın üretimi durdurarak kendilerinden gübre alımı yapmasıyla ilgili Kayışoğlu, "Gübretaş üretmeye kalksa o paraya üretemez, maliyeti daha pahalıya gelir. Biz entegre üretim firması olduğumuz için daha uyguna üretiyoruz. 330 dolar kadar ucuza Tarım Kredi'ye verdik. Türk çiftçisine gideceğini bilmesek o miktarda satış yapmazdık." ifadelerini kullandı.
Gübre torbaları...
Teşvik ve vergi indirimi ile ilgili gelen soruya Kayışoğlu, "Devlette standart teşvik paketleri var. O paketlerden biz de faydalanıyoruz." dedi.
“BENİ ÜZEN ‘İSTEMEZÜK, İSTEMEZÜK’ DENİLMESİ”
Geri dönüşüm ve çevre konusunda olabildiğince hassas olduklarını iddia eden Kayışoğlu, "ÇED kurallarına göre madencilik yapılmalı. Beni üzen "istemezük, istemezük" denilmesi." ifadelerini kullandı. Kayışoğlu, atık ısısından fabrikanın elektriğinin yüzde 75'ini ürettiklerini söyledi.
DİCLE’DEN BORU HATTI PROJESİ ERTELENDİ
Tesisin su ihtiyacının yeraltından karşılandığı bilgisini veren Kayışoğu Dicle'den 35 kilometrelik bir hat ile çekilecek boru hattı projesinin ileri bir tarihe ertelendiğini, buharlaşma dışından bir gram suyun bile israf edilmediğini belirtti. Kayışoğlu bölgede farkındalık yaratmak için kendi tapulu arazilerine 2 bin fıstık ağacı dikimi gerçekleştirdiklerini anlattı.
İNGİLTERE’DE GERİ DÖNÜŞÜM FABRİKASI…
Manchester ile Liverpool arasında bir geri dönüşüm fabrikası satın aldıklarını belirten Kayışoğlu, "25 dönüm arazi üzerine kurulu. 75 kişi çalışıyor. Kobalt üretiyoruz. Buradaki ham madde oraya gidiyor. Sonra oradan dünyaya açılıyoruz." dedikten sonra oraya birkaç yatırım daha yapacaklarını söyledi.
İngiltere'deki fabrika...
"Elektrikli araçta batarya üretimi geri dönüşüm sağlanamazsa fosil yakıtlardan daha zararlı olabilir." diyen Kayışoğlu tesis olarak batarya üretiminde kullanılan kobalta dikkat çekerek, "İngiltere'deki batarya üreticileriyle de görüştük. Bataryaya en entegre ürünü vermek ve sonrasında da bu bataryaların geri dönüşüm sürecini sağlamak istiyoruz" ifadelerini kullandı.
“GÜNEY AMERİKA’YA HAYVAN YEMİ İÇİN KOBALT İHRAÇ EDİYORUZ”
Kobaltın hayvan yemi üretiminde de kullanıldığını belirten Kayışoğlu özellikle büyük çiftliklerin bulunduğu Güney Amerika'ya kobalt ihraç ettikleri bilgisini verdi, Türkiye'de henüz hayvan yemlerinde kobalt kullanılmadığını, kobaltın verimi arttırdığını belirtti.
Yurt dışına ihraç edilen kobalt
Her sene yeni bir element üretme hedeflerinin olduğunu belirten Kayışoğlu, yeni Ar-Ge Laboratuvarı'nın, Türkiye’nin katma değerli maden teknolojileri alanındaki sembol merkezlerinden biri olacağını, halihazırda üretilmekte olan kobalt ve çinkonun saflaştırılarak katma değerinin artırılacağı laboratuvarda, nikel, magnezyum, lityum ve nadir toprak elementlerinin üretilmesinin ve saflaştırılmasının sağlanacağını söyledi.
Emre Kayışoğlu laboratuvar
AR-GE LABORATUVARI İSPANYOL CARLOS’A EMANET
Genç mühendislere önem verdiklerini vurgulayan Kayışoğlu, Ar-Ge Laboratuvarı'nda da genç isimlere şans verdiklerini belirterek, "Ar-Ge laboratuvarımız İspanyol Bilim İnsanı Carlos Arvandez Noval'a emanet." dedi.
Carlos Arvandez Noval
Kayışoğlu şunları söyledi:
Ar-Ge laboratuvarındaki çalışmalar sonucunda hem piritten hem de geri dönüştürülecek batarya tozlarından farklı nadir elementler ve metallerin geri kazanımı sağlanabilecek. Merkezdeki Ar-Ge çalışmaları kapsamında, kobaltın yanı sıra nikel, magnezyum, mangan ve lityum da Eti Bakır’ın Küre tesislerinden gelen pirit konsantresinden ayrıştırılacak. Faaliyete başlayan yeni Ar-Ge laboratuvarında metallerin saflık seviyeleri artırılacak; kobalt ve çinko ürünleri çeşitlendirilerek yüksek katma değerli yeni ürünler elde edilecek. Böylelikle başta cep telefonları, bilgisayarlar, elektrikli araçlar, e-mobilite, enerji depolama sistemleri, seramik, lastik gibi birçok alana en kritik ve kaliteli hammadde tedariki sağlanmış olacak.
