Medya ombudsmanı Faruk Bildirici kişisel internet sitesi farukbildirici.com'da, "Bakan toto" haberlerinin tutturanları, kaybedenleri" başlığıyal kaleme aldığı yazısında yeni kabineye ilişkin öncesinde açıklama yapan, yazı yazan ve tweet atan gazetecileri mercek altına aldı.
Bildirici, "Bakan toto" yarışında hangi gazeteciler tutturdu, kim yanıldı?" diye sorarak konuyla ilgili en çok yazanların muhalif medya ama en çok yanılanların da iktidara yakın Abdulkadir Selvi, Cem Küçük ve Melik Yiğitel gibi isimler olduğunu vurguladı.
Bildirici'nin yazısı şu şekilde:
Enteresandır, “Bakan toto haberciliği”ni iktidar medyasından çok muhalif medya seviyor. Tayyip Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığını kazandığının belli olduğu günden itibaren habire kimlerin bakan olacağına dair, “tahmin”, “kulis”, “bilgi”, “duyum”, “konuşulan” ya da kaynaklı listeler yazılıyor; televizyonlarda dile getiriliyor; sosyal medyada paylaşılıyordu.
Ben de hangi medya kuruluşu ve gazetecinin “bakan toto”yu tutturacağını saptayabilmek için görebildiğim kadarıyla bir liste oluşturdum. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıkladığı yeni kabine listesini daha önce medyada yayımlanan isimlerle karşılaştırdım.
TAHMİN EDİLEMEYEN İSİMLER
Tutturulan isimlerden önce hemen hiç kimsenin tutturamadığı isimlerden başlayayım;
Yılmaz Tunç (Adalet Bakanı), Vedat Işıkhan (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı), Mahinur Özdemir Göktaş (Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı), Yusuf Tekin (Milli Eğitim Bakanı), İbrahim Yumaklı (Tarım ve Orman Bakanı), Ömer Bolat (Ticaret Bakanı), Abdülkadir Uraloğlu (Ulaştırma ve Altyapı Bakanı). Bu isimler önceden tahmin edilemedi. Bu bakanlıklara daha farklı isimler yazılıyordu. Bakan olacaklar arasında adı sık geçenler Lütfi Elvan, Seyfullah Hacımüftüoğlu, Sinan Oğan ve Necdet Ünivar da kabineye giremediler.
ŞİMŞEK'İN HERKEZ TUTTURDU
Bu kez “bakan toto” haber ve paylaşımlarında en çok üzerinde durulan isimler Mehmet Şimşek, Hakan Fidan, İbrahim Kalın’dı. Mehmet Şimşek’in ekonomi yönetimine geleceği genel olarak her yerde yer alıyordu. Önceleri Cumhurbaşkanı Yardımcısı olacağı da öne sürülse de son günlerde Hazine ve Maliye Bakanlığı iyice netleşmişti. Nitekim Bloomberg de bir gün önce bu yönde haber geçti.
Hakan Fidan’ın adı çok geçiyordu ama hangi bakanlığa geleceği konusunda her yerde farklı tahminlerde bulunuluyordu. Fidan’a bazı yerlerde İçişleri Bakanlığı ya da Dışişleri Bakanlığı, bazı yerlerde de güvenlikten sorumlu Cumhurbaşkanı Yardımcılığı uygun görülüyordu.
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın da kabineye gireceğine neredeyse kesin gözüyle bakılıyordu. Çoğunlukla Dışışleri Bakanlığı’na getirileceği yazıldı ve söylendi ama son günlerde MİT Başkanlığı’nı öne sürenler de oldu.
ESKİ KABİNEDEN KALANLAR
Eski kabineden hangi isimlerin yeniden bakan olacağı konusunda tam bir karmaşa söz konusuydu. Milletvekili adayı olmayan Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ve M.Nuri Ersoy’un yeniden bakan olmak istemedikleri yazılıyordu çoğu yerde. Hatta bu tahminler seçim öncesinden yazılmaya başlanmıştı. Ama tam tersi çıktı, asıl bu iki isim kabinede kaldı. Koca ve Ersoy’un kabinede kalacağını yazan Hürriyet tutturdu ama Fahrettin Koca’nın kabinede olmayacağını yazan Cumhuriyet yanıldı.
Hulusi Akar, Murat Kurum ve Süleyman Soylu’nun bakanlıkta kalacağını tahmin edenlerin sayısı da az değildi. Fakat bu isimlerin üçü de bakan olamadı. Soylu’nun kalacağını yazan Türkiye gazetesi de yanıldı; “Üç vazgeçilmez isim: Soylu, Kurum ve Akar” haberi yapan Gazete Pencere de. Soylu, Akar ve Kurum’un yanı sıra Mevlüt Çavuşoğlu’nun bakanlıkta kalacaklarını yazan BBC’nin kulis bilgisi de yanlış çıktı.
REUTERS ÇOĞUNU BİLEMEDİ
Bakanlıklar ve kamu kuruluşlarındaki bazı gelişmeleri “yetkili isimler”e dayanarak önceden doğru biçimde duyuran İngiliz haber ajansı Reuters bakanlar konusunda başarılı olamadı. Mehmet Şimşek ve Cevdet Yılmaz’ın gelecekleri yeni görevi “Hazine ve Maliye Bakanı ya da Cumhurbaşkanı Yardımcısı” olarak yazarak isabet kaydeden Reuters, bu isimler dışında sadece Hakan Fidan’ın adını tutturdu. Lütfi Elvan, Hulusi Akar, Süleyman Soylu, Mevlüt Çavuşoğlu, Bekir Bozdağ ve İbrahim Kalın’ın bakan olacağı konusunda yanıldılar.
Cumhuriyet gazetesinin yazdığı isimlerden Berat Albayrak, Hulusi Akar, M. Ali Aydınlar, Süleyman Soylu, Adil Karaismailoğlu ve Murat Kurum kabineye giremedi; Hakan Fidan da İçişleri Bakanı olarak yazılmıştı.
FOX TV, Mehmet Şimşek, Yaşar Güler, Hakan Fidan konusunda isabet kaydederken, Efkan Ala, Seyfullah Hacımüftüoğlu, Ali İhsan Yavuz, Mustafa Şentop, Lütfi Elvan’ın bakanlıklarında yanıldı. Ali Yerlikaya ismini ilk ortaya sürenlerden olan Sözcü gazetesi Mehmet Şimşek, Cevdet Yılmaz, Hakan Fidan, Alpaslan Bayraktar, Mehmet Özhaseki’nin bakan olacağını bildi ama haberde yer verdiği Lütfi Elvan, Kübra Yiğitbaşı, Hasan Doğan, Seyfullah Hacımüftüoğlu ve Sinan Oğan bakan olamadı.
Patronlar Dünyası sitesi de dikkat çeken haberinde Mehmet Şimşek’in ekonomi yönetimine geçmeyi kabul ettiğini yazdı. Bu site, İbrahim Kalın’ın MİT Başkanlığı’na, Hafize Gaye Erkan’ın da Merkez Bankası başkanlığına getirileceği haberini 30 Mayıs’ta yayımladı.
Yeniçağ’ın internet sitesinde 30 Mayıs’ta “Yeni bakanlar listesi sızdı” gibi iddialı bir başlıkla yayımlanan haberdeki listede kimler yoktu ki? Eski Kara Kuvvetleri Komutanı Ümit Dündar’dan, Mustafa Destici, Menderes Türel, Sinan Oğan ve Rifat Hisarcıklıoğlu’na kadar şaşırtıcı birçok isim yer alıyordu bu haberde. Mehmet Şimşek ve Fahrettin Koca’nın Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Cevdet Yılmaz’ın Hazine Bakanı olacağı öne sürülen haberde isabet kaydedilen tek bakanlık Tarım Orman Bakanlığı’ydı. Bu göreve İbrahim Yumaklı’nın getirileceğini doğru bilen neredeyse tek medya kuruluşu oldu Yeniçağ.
IŞIK, AKİNAN'IN PAYLAŞIMLARI
Sosyal medyada paylaşımlarda bulunan gazeteciler Candaş Tolga Işık, İsmail Saymaz ve Serdar Akinan’ın “bakan toto”ları büyük oranda tuttu.
Candaş Tolga Işık da Şimşek, Fidan, Yerlikaya, Koca, Ersoy, Kalın’ın yeni görevlerini isabetle yazarken, U. İbrahim Altay, Hayri Baraçlı ve Fuat Oktay’da yanıldı.
İsmail Saymaz ise sosyal medyadaki paylaşımında Fidan, Yerlikaya, Kacır, Bak, Koca, Güler ve Ersoy’un yeni görevlerini doğru biçimde yazarken Ali İhsan Yavuz, Vedat Demiröz’ün bakanlıkları, Binali Yıldırım’ın da Cumhurbaşkanı Yardımcılığı konusunda yanıldı.
Akinan, Soylu dahil yeni kabineye giremeyecek eski bakanları, Şimşek ve Fidan’ın yeni görevlerini doğru bildi. Muhterem İnce’nin İçişleri Bakanlığı’nda ise yanıldı.
Cüneyt Özdemir de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamasından yarım saat kadar önce yeni Cumhurbaşkanlığı kabinesinin tam listesini -doğru olarak- yayımladı.
SELVİ, KÜÇÜK VE YİĞİTEL YANILDI
İktidara yakın yazarlar, bakan olacak isimlere çok az ilgi gösterdi; ilgi gösterenlerin de tahmininin çoğu tutmadı. Bu isimlerden Hürriyet yazarı Abdülkadir Selvi, Mehmet Şimşek’in ekonomi yönetimine geleceğini bildi. Ama Lütfi Elvan’ın Ticaret Bakanlığı’na, Cevdet Yılmaz’ın Hazine ve Maliye Bakanlığı’na geleceği Murat Kurum’unda bakanlıkta kalacağı kulisi doğru çıkmadı.
Cem Küçük, TGRT’deki programında “güvendiği bir kaynağına” dayanarak, İbrahim Kalın’ın Dışişleri Bakanı, Hakan Fidan’ın Cumhurbaşkanı Yardımcısı olacağını, eski bakanların kabineye giremeyeceğini söyledi. Tümü yanlış çıktı dile getirdiklerinin.
TürkMedya Ankara Temsilcisi Melik Yiğitel’in söylediklerinden de Mehmet Şimşek’in yeni görevi doğru çıkarken, bakan olacaklarını söylediği Necdet Ünivar, İbrahim Kalın ve Fatih Şahin kabineye giremedi.
TAHMİN YARIŞI
Görüldüğü gibi, “Bakan toto” haberlerinin büyük bölümü doğru çıkmadı; toplum günlerce yalan yanlış bilgilere maruz bırakıldı. Hem de yazdıkları, söyledikleri doğru çıkmayan gazetecilerin güvenilirlikleri zarar gördü.
Bir kez daha hatırlatayım; gazetecilik bir "tahmin yarışı" ya da her duyulanı, her dedikoduyu “haber” kisvesi altında yazma faaliyeti değildir. Doğrulanmış, farklı kaynaklardan kontrol edilmiş bilgiler yayımlanabilir. Yeni bakanların isimlerini de emin olmadan, doğrulamadan yayımlamamak gerekir: söylenti, duyum, kulis gibi kaynaklar göstermek durumun fecaatini kurtarmaya yetmez…
