Onbinlerce kişinin hayatını kaybettiği, yüzbinlercesinin ise evsiz kaldığı Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından yaşamını bir konteynerde sürdüren Adıyamanlı depremzede İsmet Kaplan (62), depremde yıkılan binaların yerine inşa edilecek binlerce konuttan birine hak kazanıp kazanmadığını öğrenmek için bekliyor.
Kızını ve dört torununu kaybettiği depremde evi de yıkılan Kaplan, engelli eşi ile beraber sığındığı konteynerde AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın vaat ettiği binlerce yeni konuttan birine hak kazanabilmeyi umarken, bu bekleyişin çok uzun sürmesinden korkuyor:
"e-devletten başvurumun sonucunu sürekli kontrol ediyorum ama ne olacağını hiç bilmiyorum. Bu evlerden birine taşınabilmemizin yıllar alacağını düşünüyorum. Kışın ne yapacağız bilmiyorum."
6 Şubat'taki yıkıcı depremlerin hemen ardından, enkazdan hâlâ yaralılar çıkarılırken, AKP'li Cumhurbaşkanı Erdoğan oldukça cesur vaatlerde bulundu.
ERDOĞAN: '319 BİN KONUT BİR YIL İÇİNDE TESLİM EDİLECEK'
Ulusal seçimlerin de yaklaştığı o dönemde, Erdoğan iki yıl içinde 680,000 yeni konut yaparak afet bölgesini yeniden inşa etme, bu konutların 319,000'ini ise ilk bir yıl içinde teslim etme sözünü verdi.
Afet bölgesindeki yeniden imar çalışmaları depremlerin hemen ardından başlamış olsa da, kamuoyu ile paylaşılan son rakamlar konutların hedeflenen sürede teslim edilebilmesi konusunda soru işaretleri yaratıyor.
Çevre ve Şehircilik Bakanı Mehmet Özhaseki eylül ayında yaptığı açklamada, kasım ayı itibarıyla 40,000 konutun teslim edilmesini planladıklarını söyledi. Deprem sonrası ilk bir yılda 319,000 konutu teslim etme planı gözönüne alındığında, geri kalan 279,000 konutun tamamının yaklaşık 3 ay içinde tamamlanıp hak sahiplerine teslim edilmesi gerekiyor.
'HEDEFLENEN KONUTLAR İÇİN YETERLİ YENİ FON BULUNAMADI'
Türkiye tarihinin en yıkıcı depremlerinin ardından 8 ay geçmişken, Reuters'ın görüştüğü toplam bir düzineden fazla müteahhit, mühendis ve hükümet yetkilisi artan maliyetler, ekonomik belirsizlik ve bürokratik engellerin de etkisiyle başta depremden en büyük zararı gören kentler olmak üzere, hedeflenen konut teslimatlarına ulaşılmasının zor olduğunu belirtti.
Adının açıklanmasını istemeyen ancak yeniden inşa süreci ile ilgili doğrudan bilgi sahibi olan üst düzey bir hükümet yetkilisi, artan maliyetler nedeniyle yeni ihaleler için yeterli yeni fon bulunamadığını belirterek hedefin zamanında tutturulamayabileceğini söyledi.
'YENİ TEDBİRLERE İHTİYAÇ VAR'
Bir başka yetkili de bütçe kısıtlamalarına atıfta bulunarak süreci hızlandırmak için yeni tedbirlere ihtiyaç olduğunu belirtti.
Her iki yetkili de, seçimlerin ardından Haziran ayında ekonomi politikasında yaşanan U dönüşü sonrası liradaki değer kaybı ile birlikte şirketlerin ihalelere ilgisinin azaldığını, bunun da yeniden imar çalışmalarına darbe vurduğunu söyledi.
İLETİŞİM BAŞKANLIĞI: 'PLANLANDIĞI ŞEKLİYLE DEVAM EDİYOR'
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, Reuters'ın süreç ile ilgili sorusu üzerine, "Deprem konutlarının inşası, açıklanan hedefler doğrultusunda, planlandığı şekliyle devam etmektedir" yanıtını verdi.
İletişim Başkanlığı'nın yazılı açıklamasında, "Şu an devam eden 200,000 konut inşasıyla birlikte 680,000 konut ve 170,000 ticari alandan oluşan toplamda 850,000 bağımsız bölüm etaplar halinde inşa edilerek afet bölgesindeki hak sahiplerine teslim edilecektir. Ekonomik gelişmelerin inşaat maliyetlerini etkileme olasılığına karşı gerekli sübvanse destekleri ve tedbirler alınmıştır. Hükümetimizin önceliği afet bölgesidir" denildi.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından kamuoyu ile paylaşılan il bazlı son ayrıntılı verilere göre, 6 Ağustos itibarıyla yapımına başlanılan toplam yeni konut sayısı 123,000.
Depremde zarar gören 11 il bazında açıklanan veriler üzerinden Reuters'ın hesaplamalarına göre; veri tarihi olan 6 Ağustos itibarıyla, depremde en fazla hasar gören illerden Adıyaman'da 2 yıl içinde tamamlanması planlanan konutlardan yüzde 7'si, Hatay'da yüzde 13'ü, Malatya'da yüzde 14'ü, Kahramanmaraş'ta ise yüzde 22'sinin yapımına başlanmış durumda.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Adıyaman Şubesi Genel Sekreteri Ufuk Bayır, iki yıllık süreçte yaklaşık 65,000 yeni konutun inşa edileceği Adıyaman'da bu yılın sonuna kadar sadece birkaç yüz konutun tamamlanarak teslim edilebileceğini tahmin ettiklerini söyledi.
BİNLERCE BİNA HÂLÂ YIKILMAYI BEKLİYOR
Depremde ağır hasar gören binlerce bina hâlâ yıkılmayı beklerken; onbinlerce depremzede de kışı çadır ve konteynerlerde karşılamak zorunda.
Hatay ve Adana'da yıkım ihaleleri alan Yusuf Can, bölgede hasarın kapsamının çok büyük olduğunu, bu nedenle sadece yıkım işleri ve oluşacak enkazı kaldırma işlerinin tamamlanmasının iki yılı bulabileceğini belirtti.
Can, "Sadece Hatay'da bile yıkım süreci bir yıl daha sürer. 11 ilin tamamına bakıldığında ise sadece yıkımlar için bile iki seneye ihtiyaç var. Hem hasar çok büyük, hem de kentte hala yaşayan bir halk olduğu için hızlı ilerleyemiyor" dedi.
300 BİN CİVARI BİNA YIKILDI YA DA AĞIR HASAR ALDI
6 Şubat depremlerinde 300,000 civarı bina yıkılmış ya da ağır hasar almıştı.
Yeniden imar çalışmaları kapsamında yapılacak konutlar için hükümet hak sahiplerine 2 yıl geri ödemesiz toplam 20 yıl vadeli, faizsiz kredi desteği imkanı açıklamıştı.
Kamu İhale Kurumu'nun web sitesindeki deprem bölgesi konut yapım ihalesi ilanlarına göre, nisan ayında sayısı günde beşe varan ihalelere karşın, mayıs ayında ise yavaşlama görülüyor.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, TOKİ ve Kamu İhale Kurumu, Reuters'ın bugüne kadarki toplam ihale sayısı, inşaatına başlanan konut sayısı ve ihalelerdeki yavaşlama ile ilgili sorularına yanıt vermedi.
İletişim Başkanlığı ise konu ile ilgili soruya, "afet bölgesindeki inşa faaliyetlerine ilişkin ihalelerde herhangi bir yavaşlamanın söz konusu olmadığı" yanıtını verdi; ancak herhangi bir sayı paylaşmadı.
Açıklamada, "Afetten en çok zarar gören şehirlerden Hatay ve Kahramanmaraş'ta inşaatların yavaş ilerlediği iddiası gerçek dışıdır. Bu bölgelerde yıkılan yapıların yanında ağır hasarlı yapılar da mevcuttur. Onların temizlenme ve yıkım süreçleri devam etmektedir. Bunun yanı sıra deprem konutlarının yapımı da planlandığı şekilde devam etmektedir" denildi.
HAK SAHİPLERİNE 1 MİLYON TL’YE KADAR KREDİ
Öte yandan geçen hafta, yeniden imar sürecini hızlandırabilecek bir adımla, yerinde yeniden yapılacak konutlar için hak sahiplerine kredi ve hibe desteği imkanı sunan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi yayımlandı. Kararname kapsamında yerinde yeniden yapılacak konutlar için hak sahiplerine 750,000-1 milyon TL kredi ile 750,000 TL hibe desteği sağlanması öngörülüyor.
Şehircilik Bakanı Mehmet Özhaseki Eylül ayında devlet medyasına yaptığı açıklamada, 200,000 konutun yapımına başladıklarını söylemiş, ancak TOKİ'nin iki yıl gibi bir sürede bu kadar çok sayıda konut yapmasının kolay bir iş olmadığını belirtmişti.
Özhaseki, "TOKİ'nin kapasitesi bir yılda 60,000-70,000 civarında. TOKİ'ye şimdi diyoruz ki '850,000 konutu yap'. Bu kolay bir iş değil" ifadelerini kullanmıştı.
Reuters'ın Bakanlık tarafından Ağustos ayında yayınlanan kapsamlı verilere dayanarak yaptığı analize göre, depremde en fazla zarar gören Hatay, Adıyaman, Kahramanmaraş ve Malatya'da 2 yıl içinde yapılması planlanan konut sayısı depremzede 11 ilde yapılacak konutların yaklaşık yüzde 79'unu oluşturuyor. Söz konusu dört ilde yapımına başlanan konutların oranı ise yüzde 15 seviyesinde bulunuyor.
Söz konusu verilere göre, çok daha az sayıda konutun yapılacağı Gaziantep ve Kilis gibi illerde ise daha fazla ilerleme kaydedilmiş ve planlanan konutların yarıya yakınında inşaat çalışmaları başlamış durumda.
'YEREL SEÇIMLER BELİRLEYİCİ ROL OYNAYABİLİR'
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası Türkiye Direktörü Arvid Tuerkner, Eylül ayında deprem bölgesine yaptığı ziyaretin ardından yaptığı değerlendirmede, afet sonrası yeniden inşa sürecinin, iyi planlanmış bir su, kanalizasyon, elektrik sistemi ile diğer altyapının sağlanabilmesi için için genellikle birkaç yıl sürdüğünü söyledi.
