Avrasya Tüneli’nden geçiş ücretlerine yüksek oranlı zam göründü. Tünel geçiş ücretlerinin hesaplanmasında öne çıkan iki bileşenden biri ABD enflasyon rakamları, diğeri de dolar kuru… Kur, rekor üstüne rekor kırıyor ve 10 TL sınırına dayandı. ABD’de, tüketici enflasyonu, bu yıl Eylül’de yıllık bazda yüzde 5,4 artarak beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Son 13 yılın en yüksek düzeyine çıktı. Bugünkü kur ve olası ABD enflasyonu dikkate alındığında Avrasya Tüneli’nden tek yön otomobil geçiş ücretinin yüzde 35 dolayında artarak, 46 TL’den 62 TL’ye yükseleceği hesaplanıyor. Gidiş-dönüş 124 TL. Kurun daha da artması durumunda bu tutar, 70 TL’yi bulacak.
Merkez Bankası’nın, politika faizini 200 baz puan düşürerek yüzde 16'ya indirmesi dolar ve euroda yeni zirveleri de beraberinde getirdi. Bu adıma, siyasi gerilimin de eklenmesiyle dolar 9 TL 85 kuruşa dek çıktı. Sonra bir miktar gevşedi. l
Dolar kurunda yaşanan artışın, köprü-otoyol ve tünel geçiş ücretlerinde yarattığı deprem etkisini Avrasya Tüneli özelinde ele almaya çalışacağız.
Yavuz Sultan Selim- Kuzey Çevre Otoyolu, Osmangazi Köprüsü ve Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu, Ankara-Niğde Otoyolu, Menemen-Aliağa-Çandarlı Otoyolu ile Avrasya Tüneli yap-işlet-devret (YİD) modeli ile inşa edildi. Devlet, bu projeleri üstlenen işletmelere, dolar ya da euro üzerinden araç geçiş garantisi verdi. Araç geçişleri, garanti sınırının altında kalması durumunda aradaki farkı devlet ödüyor.
Devlet, söz konusu projelere öngörülen sayıda araç geçişi olmadığı için her yıl milyarlarca lira garanti ödüyor. Her ödeme, kamuoyunun tepkisine ve büyük tartışmalara yol açıyor.
YILDA 2 KEZ
Yavuz Sultan Selim- Kuzey Çevre Otoyolu, Osmangazi Köprüsü ve Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu’nda geçiş ücretleri, yılda 2 kez, ocak ve temmuz aylarında yenileniyor. Yeni geçiş ücretleri belirlenirken, dolar ve euro kurunun düzeyi önemli bir parametre oluşturuyor. Kur artışı, geçiş ücretlerine doğrudan zam olarak yansıyor. Diğer yandan bu projeleri öngörülen sayıda araç kullanmadığı için devletin garanti kapsamında ilgili işletmeye yaptığı ödemeler de her yıl dağ gibi büyüyor.
AVRASYA'DA KUR VE ABD ENFLASYONU BASKISI
Avrasya Tüneli’nde, devlet ile işletmeci şirket (Avrasya Tüneli İşletme İnşaat ve Yatırım AŞ kısa adıyla ATAŞ) arasında imzalanan sözleşme gereğince 1 Şubat 2022 tarihinde geçiş ücretleri artırılacak. Geçiş ücreti halen otomobiller için 46 TL, minibüsler için 69 TL.
Avrasya’da, 1 Şubat 2022 ile 31 Ocak 2023 tarihleri arasında uygulamada olacak yeni geçiş ücreti için bugünkü veriler dikkate alınarak bazı hesaplamalar yapılıyor. Bu veriler ışığında olası geçiş ücretini paylaşalım:
Devlet, işletmeci ATAŞ’la, 2008 yılında sözleşme imzaladı. Bu tarihte geçiş ücreti, 4 dolar olarak belirlendi. 4 dolara, 2008 yılından bu yana birikimli olarak ABD tüketici enflasyonu eklendiğinde (ABD’de, tüketici enflasyonu bu yıl Eylül’de yıllık bazda yüzde 5,4 arttı. ABD’nin yılı yüzde 5 enflasyonla kapatması halinde) birikimli enflasyon yüzde 31,061 düzeyine ulaşıyor. Bu durumda 4 dolar, enflasyona göre güncellendiğinde 5,24 dolara çıkıyor. Buna, yüzde 15’lik “inşaat dönemi maliyet artışı” ekleniyor. Ardından da yüzde 8 KDV dahil ediliyor. Tutar, maliyet artışı ve KDV eklendiğinde 6.5 dolara ulaşılıyor. Dolar kuru da 9.5 TL alındığında, otomobil için tek yön geçiş ücreti 46 TL’den 62 TL’ye yükseliyor. Eş deyişle yüzde 35 oranında bir artış gündeme gelecek.
Aynı yöntem ve parametreler minibüs için de hesaplama yapılıyor. Minibüs geçiş ücreti halen 69 TL. Minibüs geçiş ücretleri de ciddi biçimde artış gösterecek.
İstanbul’da ikamet eden bir vatandaş, söz konusu oranda zammın gerçekleşmesi durumunda Avrasya Tüneli’ne geçiş ücreti olarak şehirlerarası otobüs biletine yakın bir tutarda ödeme yapacak. Zira, gidiş-dönüş Avrasya Tüneli'nin müşterisine bir günlük maliyet 124 TL'yi bulacak. Unutmayalım, bugünkü verilerle… Doların yukarı yönlü güçlü hareketi, bu tutarın da artmasına neden olacak.
Bu zam oranları ve bu garanti ödemeleriyle YİD modeliyle inşa edilen köprü, otoyol, tünel ve hastanelerin izleyen yıllarda da çokça tartışılacağını söylemek kehanet olmayacak.