Hükümetin, en önemli icraatı olarak öne çıkan yol yapımında “bitüm” sorunu yaşanıyor. Karayolları Genel Müdürlüğü, TÜPRAŞ’tan asfalt yapımında kullanılan “bitüm” satın alıyor. Bitümün, birkaç yıl önce tonu 2 bin TL düzeyinde bulunuyordu. Petrol fiyatlarının artmasına bağlı olarak tonu 5 bin TL’ye çıktı. Karayolları’nın, TÜPRAŞ’a 2.5 milyar TL’yi aşkın bitüm borcu birikti ve ödeme güçlüğü yaşanıyor. TÜPRAŞ, borcu gerekçe göstererek, zaman zaman bitüm vermiyor. Büyüyen borç, asfaltlama çalışmalarını tehdit ediyor. Her geçen gün risk büyüyor.
Karayolları Genel Müdürlüğü, her yıl yüzlerce kilometre asfalt döküyor. Bu amaçla, TÜPRAŞ’tan “bitüm” adı verilen, rafineride petrolün damıtılması sırasında arta kalan ve asfaltlamada kullanılan bir karışım satın alıyor.
Karayolları Genel Müdürlüğü’nde, son dönemde kaynak sıkıntısı yaşanıyor. Kaynak sıkıntısı, borçla aşılıyor. Karayolları’nın, yol yapım ve bakım-onarım müteahhitlerine 15-16 milyar TL, TÜPRAŞ’a da satın aldığı bitümden 2.5 milyar TL’yi aşkın borcu birikti.
Karayolları, kaynak sıkıntısı aşmak için belli aralıklarla Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın kapısını çalıyor. Genel Müdürlük, kısa süre önce 2 milyar TL daha ek ödenek talebinde bulundu.
Bu talebin “uygun” bulunduğu ve söz konusu tutarın serbest bırakıldığı belirtildi. Karayolları’nın, bu hafta alacaklı olan müteahhitlere ödeme yapmaya başladığı kaydediliyor. Borç tutarı, 13-14 milyar TL’ye gerileyecek.
Asfalt krizi…
Karayolları’nın, müteahhitlerin yanı sıra TÜPRAŞ’a da asfalt yapımı için satın aldığı bitümden 2.5 milyar TL’lik bir borcunun biriktiği biliniyor.
Borç, asfaltlama çalışmalarını da etkileme potansiyeli taşıyor ve yer yer krize de yol açıyor.
Zira, TÜPRAŞ’ın borcu gerekçe göstererek zaman zaman bitüm vermediği ve akışı kestiği belirtiliyor. Bu durum, asfaltlama çalışmalarını doğal olarak aksatıyor ve hızı yavaşlatıyor.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ve Karayolları Genel Müdürlüğü, TÜPRAŞ’ın borç nedeniyle bitüm vermediği dönemde hareket geçiyor ve borcun bir bölümü ödeniyor. Kriz, kısa vadeli olarak çözülüyor. TÜPRAŞ, yeniden bitüm vermeye başlıyor. Ancak, borcun daha da büyümesi halinde krizin derinleşme riski de ciddi olarak kendini hissettiriyor.
Garanti ödemelerinde hesap şaştı
Bir diğer kritik konu da garanti ödemeleri…
2021 yılının sonuna yaklaşılırken, dolar kurunun 10 TL’nin üzerine çıkması döviz üzerinden araç geçiş garantisi verilen projelerde de hesapların şaşmasına yol açtı.
Devlet, özel sektör eliyle yap-işlet-devret (YİD) modeliyle Yavuz Sultan Selim- Kuzey Çevre Otoyolu, Osmangazi Köprüsü ve Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu, Ankara-Niğde Otoyolu, Menemen-Aliağa-Çandarlı Otoyolu’nu inşa ettirdi.
Bu projeleri, işletmeciye garanti edilen sayıda araç kullanmıyor. Devlet, söz konusu projelerin işletmecilerine garanti sınırının altında kalan her araç için dolar ve euro üzerinden hesaplanan tutarda garanti ödüyor.
Karayolları Genel Müdürlüğü, izleyen yıllarda söz konusu olacak garanti ödemeleri için hesaplamaların yapıldığı dönemde (bu yılın üçüncü çeyreği) dolar kurunu 8 TL 75 kuruş kabul ederek, köprü ve otoyol projelerine 2022 yılı garanti ödemeleri için en az 20 milyar 378 milyon liralık ödenek ayırdı. Bu tutarın, 2023 yılında 23 milyar TL’nin, 2024’te 26 milyar TL’nin üzerine çıkacağı hesaplandı.
Ancak, dolar kurunun 10 TL’nin üzerine çıkması nedeniyle 2022 yılında garanti kapsamında yapılacak ödeme en az 2-2.5 milyar TL arttı. 20 milyar 378 milyon yerine 22-23 milyar ödenecek. 2023 yılında yapılacak ödeme tutarı, 2022 yılında yakalanacak. Bir başka deyişle garantili yollar ve köprüler, her yıl ekonomi üzerinde dağ gibi büyüyen “garanti” yük olacak.