Anayasa Mahkemesi (AYM), Dernekler Kanunu’nda derneklerin tesis ve lokal açmasını düzenleyen 26. Maddesini kısmen Anayasa’ya aykırı buldu. Derneklerin, “işletilmesi ve kapatılması ilişkin esaslar ve usuller yönetmelikte düzenlenir” hükmünde yer alan “işletilmesi ve kapatılması” ifadesinin Anayasa’ya aykırı olduğunu bildiren AYM, oybirliği ile aldığı kararda, derneklerin tesisleri işletmesinin dernek kurma özgürlüğü kapsamında olduğu, bu özgürlüğün de yönetmelikle değil “keyfiliğe izin vermeyecek şekilde” kanunla kısıtlanabileceği vurgulandı.
Muğla 2. İdare Mahkemesi, içkisiz lokal açma ve işletme izinin iptal edilmesiyle ilgili önüne gelen davada, Dernekler Kanunu’nun 26. Maddesi’nde derneklerin lokal açmasını ve bu lokallerin kapatılmasını düzenleyen “Bu tesislerin açılması, işletilmesi ve kapatılmasına ilişkin esas ve usuller yönetmelikle düzenlenir” düzenlemesinde yer alan “işletilmesi ve kapatılmasına” ifadesinin iptali istemiyle AYM’ye başvurdu.
AYM 12 Aralık 2021 tarihinde yasa metninde bulunan “işletilmesi ve kapatılması” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olduğunu bildirerek, oybirliği ile iptal kararı verdi. AYM verdiği kararın Resmi Gazete’de yayımlanmasından dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine hükmetti. Karar bugün Resmi Gazete’de yayınlandı.
KARARIN GEREKÇESİ
AYM kararının gerekçesinde derneklerin tesisleri işletmesinin dernek kurma özgürlüğü kapsamında yer alan faaliyetlerden olduğunu bildirerek, derneklerin bu tesislerinin nasıl kapatılacağının yönetmelikle değil kanunla düzenlenebileceğini belirtti.
AYM kararında, Anayasa’nın 13. Maddesi’nde düzenlenen temel hak ve özgürlüklerin nasıl sınırlanacağına ilişkin hükmü de hatırlatarak, “Buna göre dernek kurma özgürlüğüne sınırlama getiren düzenlemelerin kanunla yapılması, anılan özgürlüğüne sınırlama getirebilmesinin ilk şartını oluşturmaktadır” dedi.
AYM ayrıca kanunla yapılacak düzenlemenin de "öngörülebilir, ulaşılabilir ve keyfiliğe izin vermemesi" gerektiğini açıkladı.
AYM kararının gerekçesinde şunlar belirtildi:
İtiraz konusu kuralla ise derneklerin, tüzüklerinde gösterilen amaçları gerçekleştirmek üzere yurt, pansiyon ve lokallerinde işletmesine ve kapatılmasına ilişkin esas ve usullerin yönetmelikte düzenleneceği hükme bağlanmaktadır. Bu itibarla kural, dernek kurma özgürlüğüne ilişkin konuda herhangi bir yasal çerçeve çizmeden ve temel ilkeleri belirlemeden düzenlemenin yönetmeliğe bırakılmasını öngörmesi nedeniyle temel hak ve özgürlüklerin kanunla sınırlanması gerekliliğiyle bağdaşmamaktadır.
TARTIŞMALAR YAŞANMIŞTI
İçkili lokallere bazı belediye ve valiliklerce yasak konması tartışmaları yaşanmıştı.
İçkili lokal veya lokanta açmak isteyenlere şehir dışındaki boş tarlalar işaret edilmiş, belediye meclis kararlarıyla içki lokallerinin kapatılması talep edilmiş ve kapatılma işlemi gerçekleştirilmişti.
AYM ise tartışmalara son noktayı koyarak, yönetmeliklerle değil, bu konuda, “keyfiliğe izin vermeyecek şekilde” kanunla kısıtlanmanın yapılabileceğini vurgulandı.