Hava kirliliği sağlığı tehdit eden başlıca faktörlerin başında geliyor. PM 2.5 olarak ifade edilen havanın içerisinde bulunan ve kanserojen olan ince parçacıklı madde kirliliği astım, felç, kalp ve akciğer hastalıklarının nedeni arasında sıralanıyor. PM 2.5 her yıl milyonlarca insanın erken ölmesine sebep oluyor.
BirGün'den Dilara Şimşek'in haberine göre; İsviçre merkezli hava kalitesi şirketi IqAir tarafından yayımlanan Dünya Hava Kirliliği Raporu’nun 2021 verileri yayımlandı. 117 ülkede 6 bin 476 şehirdeki hava kalitesi izleme istasyonlarından alınan ölçümlere göre Türkiye dünyanın en kirli havasına sahip 46’ncı ülkesi. Buna göre Ankara dünyanın en kirli 54’üncü başkenti olurken Iğdır yüzde 66’lık oran ile Avrupa’nın en yoğun hava kirliliğine sahip şehri olarak belirtildi.
Avrupa’nın en kirli şehirleri sıralamasında Iğdır’ı Rusya’daki Krasnoyarsk ve Sırbistan’daki Novi Pazar izledi. Düzce ise Avrupa’nın en kirli beşinci şehri olarak yer aldı.
Öte yandan Temiz Hava Hakkı Platformu’nun yayımladığı Kara Rapor 2021’e göre, 2020 yılında 42 şehirde PM2.5 seviyesi yeterli düzeyde ölçülmedi. 45 ilde ise hava kirliliğinin ulusal sınır değerleri aştığı açıklandı.
VERİLERE ERİŞİLEMİYOR ÇALIŞMALAR YAPILAMIYOR
Halk Sağlığı Uzmanı Prof. Dr. Gamze Varol, ölüm ve kronik hastalık verilerine erişimde sorunlar olması nedeniyle bilim insanlarının hava kirliliğinin halk sağlığı üzerindeki etkisine dair çalışmalar yapamadığına dikkat çekti. Hava kirliliği ile mücadelenin hükümetin sorumluluğunda olduğunu kaydeden Prof. Dr. Varol, şöyle konuştu: “PM2.5 bebek ve çocuklar başta olmak üzere herkesin sağlığını olumsuz etkiliyor, yaşamlarını tehdit ediyor. 2021 yılında dünyada ilk kez bir çocuğun ölüm nedenleri arasında hava kirliliğinin olduğu açıklandı. Güvenilir, kamuoyunun paylaşımına açık çevre ve sağlık verilerine erişim, hava kirliliğine karşı politika araçlarını geliştirmek için önemli. Bilim insanları bu kirliliğin sebep olduğu sağlık sorunlarının Türkiye’deki boyutunu, ölüm ve kronik hastalık verilerine erişimde sorunlar olması nedeniyle kamuoyu ile paylaşamıyor; hava kirliliğine bağlı hastalık yükü, önlenebilir erken ölüm hesaplamalarını artık yapamıyor. Hava kirliliği ile mücadele etmek hükümetlerin başlıca sorumluluğudur. Hava kirliliğinin halk sağlığı üzerindeki etkilerini ortaya koyacak bilimsel çalışmaların yapılması desteklenmeli.”
Temiz Hava Hakkı Platformu Koordinatörü Deniz Gümüşel, hava kirliliğinin kansere neden olduğunun altını çizdi: “PM2.5, yani 2.5 mikrondan küçük ince toz parçacıkları hava kirliliğinin en sinsi bileşenlerinden, insanda kansere neden olan birinci grup etmen olarak tanımlanmış durumda. DSÖ’ye göre nihai olarak ulaşılması gereken yıllık ortalama kılavuz değer 5 iken, Türkiye, 2022 yılı içinde yayınlamayı planladığı Dış Ortam Hava Kalitesinin Yönetimi Yönetmeliği taslağında 2029 yılı sonrasında bile bu değerin tam 5 katı bir limit değer belirliyor. Yani halkımız, bundan sonraki yıllarda da insan sağlığı için tehdit oluşturan miktarın 5 katı daha fazla ince toz soluyacak. Yeni yönetmeliğin, hava kalitesi yöntemine halk sağlığını gözetecek düzenlemeler getirmesi için süreci takip etmeye ve yetkilileri bu konuda uyarmaya devam edeceğiz.”
***
Iğdır, neden Avrupa’nın en kirli havasına sahip?
Iğdır, raporda Avrupa’nın en yoğun hava kirliliğine sahipken bu durumu Greenpeace’ten Gökhan Ersoy ve Temiz Hava Hakkı Platformu’ndan Deniz Gümüşel, şöyle açıklıyor:
“Iğdır İli Temiz Hava Eylem Planı’na bakıldığında öncelikli kaynaklar kentteki hazır beton ve asfalt plent fabrikaları ile maden ocakları ve taş kırma-eleme tesisleri olarak öne çıkıyor. Üç ülkeye sınırı olan bir konumdaki ilde uluslararası karayolu yük taşımacılığının getirdiği trafikten kaynaklı hava kirliliği temel nedenler olarak ortaya konuyor. Binalarda ısınma için kömür kullanılması kış aylarında hava kirliliğini arttırıyor. Iğdır’ın etrafı yüksek dağlarla çevrili olduğundan hava sirkülasyonunun azlığı kirliliğinin dağılmasını engelleyerek kent üzerinde baskı yaratmakta. PM kirliliğinin erozyon ve rüzgarla taşınım gibi diğer kaynaklardan da oluşma ihtimali bulunmakta."
***
Şehirlerin yüzde 97’si standardı karşılamadı
2021 Dünya Hava Kirliliği Raporuda öne çıkanlar şöyle sıralandı:
• Dünyadaki şehirlerin yüzde 97’sinin Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) belirlediği hava kalitesi standartlarını karşılamadığını ortaya koydu.
• 2021’in en kirli beş ülkesi sırasıyla Bangladeş, Çad, Pakistan, Tacikistan, Hindistan.
• Hiçbir ülke PM2.5 için DSÖ’nün belirlediği hava kalitesi standartlarını karşılayamadı.
• Raporda yer alan 6 bin 475 şehirden yalnızca 222’si DSÖ’nun PM2.5 standartlarını karşıladı.
• ABD’nin havası en kirli şehri Los Angeles oldu.
• Orta ve Güney Asya dünyanın en kirli 50 şehrinden 46’sına ev sahipliği yaptı. Bölgede DSÖ PM2.5 standartlarını karşılayan sadece Kazakistan’ın iki şehri olan şehir Zhezqazghan ve Chu oldu.