Prof. Dr. Naci Görür, Antalya Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenen ‘Anttalks’ buluşmaları kapsamında ‘Deprem Dirençli Antalya’ söyleşisine katıldı. Atatürk Kültür Merkezi’nde (AKM) yapılan söyleşide Görür, Antalya, İstanbul, Tunceli, Bingöl gibi deprem riski taşıyan bölgeler başta olmak üzere tüm Türkiye’de gerçek bir deprem hazırlığına hızla başlanması konusunda iktidarı ve yerel yönetimleri uyardı.
Görür konuşmasında, Türkiye’de bugün var olan büyük fayların bundan 13,6 milyon yıl önceki levha hareketleriyle oluştuğunu ve son yıllarda art arda yaşanan depremlerin devam edeceğini belirterek, deprem dirençli yerleşim alanlarının hayati önemine vurgu yaptı. Türkiye’de 6 Şubat’ta 7,7 ve 7,6 şiddetinde yaşanan Maraş merkezli depremlerden sonra Japonya’da 7.6 büyüklüğünde deprem olduğunu ve bu depremde 132 kişinin hayatını kaybettiğini hatırlatan Görür, “Yakın zamanda Japonya’da yaşanana benzer şiddette bir deprem Türkiye’de olsaydı on binlerce kişi maalesef ölebilirdi. Türkiye’de bir sabah uyandığımızda 7 ve üzeri deprem yaşanmış olabilir. Her depremde 80-90 bin insanımızı toprağa veremeyiz. Bu bize yakışmıyor” dedi.
Belediyelere bu konuda acilen harekete geçmeleri için çağrıda bulunan Görür, kenti tehdit eden fay hatlarının incelenmesi, mikro bölgeleme yapılması ve risk analizleriyle yıkım tehlikesini azaltmaya yönelik çalışmaların yapılması gerektiğini söyledi. Antalya’da yaşayanlara ve yaşamayı düşünenlere seslenen Görür, şunları söyledi:
“Siz yakında bir belediye başkanı seçeceksiniz. Kim ‘Seni yönetmeye talibim’ diyorsa ona Antalya’yı deprem dirençli bir kent yapıp yapmayacağını sorun ve bunun için tarih isteyin. Şehri depreme hazırlamak yapı stokunu artırarak olmaz. Antalyalılar rant hastalığına yakalanmış. Olur olmaz her yerde binalar yükseliyor. Yol boyu sıra sıra gökdelenleri gördüm, dehşete düştüm. Ev alırken, bina yaptırırken özellikle gökdelen gibi büyük binalardan uzak durun. Zeminin yapısına uygun, esnekliği yüksek malzemeler kullanılmalı”
Genç zemin oluşumları üzerine kurulu Antalya’nın büyük bir bölümünde zeminin sağlıklı olmadığına dikkat çeken Görür, kentin önemli bir kısmının alüvyon dolgu üzerine kurulduğunu söyledi.
Özellikle Aksu, Serik, Manavgat ve Alanya’dan geçerek Gazipaşa’ya kadar uzanan şehrin doğu yakasının alüvyon zeminden oluştuğunu belirten Görür, şöyle konuştu:
“Deprem dirençli bir kent için en büyük engel, Antalya’nın üzerinde oturduğu bu alüvyonlu körfez dolgusu. Şehirde sık rastlanan bir diğer zemin türü de kireç taşlı traverten yapı. Bu tür zeminin de problemli yönleri var ama alüvyonlu zemine göre daha iyi. Kentin doğusunda alüvyonlu topraklar, batısında ise çoğunlukla travertenlerin veya kireç taşlarının olduğu zemin var. Traverten üzerinde olan binalar yüksek olmamak kaydıyla biraz daha dirençli olabilirler”
Görür, özellikle kentin doğu yakasında tarım toprakları üzerinde yerleşim nedeniyle deprem riskinin yüksek olduğunu söyledi:
“Ciddi deprem gelse Antalya’nın doğusu çok hasar görür. Çünkü bu yaka, alüvyonun üzerinde oturuyor. Bu hat üzerinde yerleşim alanları alüvyonun üzerinde olduğu için deprem anında alttan basıncı yediği zaman sıvılaşma olur. Binaların çoğu yerli yerinde kalmaz. Allah akıl versin, o kesime de gökdelenler dikiyorlar. Alüvyonun bulunduğu bir yerde yıkıcı bir depremde o bölgenin şansı yok. Binalar toprağın üstünde değil de suyun içindeymiş gibi hareket etmeye başlar. Alttan basıncı yiyince ya ters dönerler ya da suyun içine batarlar. Mesela 8 katlı bina 3 kat olur, bir bakarsınız 5 kat suyun içine gömülmüş”
Antalya’nın aktif faylarla çevrili olduğunu ifade eden Görür, şunları söyledi:
“Antalya Körfezi, doğu, batı ve kuzeyden geçen aktif fay hatlarıyla çevrili. Akşehir zonu, Isparta-Burdur zonu ile Göller Yöresi’nin bulunduğu yerler düşey atımlı fayların olduğu bölge. Kentin güneyinde Akdeniz içerisinde Kıbrıs, Girit bölgesinde Helen yayı dediğimiz dalma batma zonu var. Üç büyük tektonik hat Antalya’yı tehdit etmekte. Güneyden dalma batma zonu büyük deprem üretebilir. Girit yakınlarında 8 büyüklüğünün üzerinde deprem üretmiş, her an 7’nin üzerinde deprem üretebilir. Antalya’yı tehdit eden bu tehlike denizden gelir. Akşehir ve Fethiye Burdur zonu deprem ürettiği zaman Antalya ciddi şekilde etkilenebilir. Antalya fay zonlarına 100 kilometreden uzakta değil. Yaklaşık 50-60 kilometre uzaklıktaki bu fay kuşaklarında olacak depremler, Antalya’yı önemli ölçüde etkiler”
Antalya’da 1459, 1743 ve 1851 tarihlerinde yıkıcı depremlerin yaşandığını belirten Görür, “Bu tarihlere baktığımız zaman bu bize fikir verir ama depremin ne zaman olacağı konusunda bize ayrıntılı çalışmalar yardımcı olur. Antalya’ya deprem dalgaları geldiği zaman, depremi kentin neresi nasıl hissedecek? Bunu şimdiden bilebilirsiniz. Çünkü zemini biliyorsunuz. Bunun şimdiden araştırılması lazım. Bölgenin topografyası çıkarılmalı. Antalya’nın jeolojisi stratigrafik, tektonik ve jeolojik haritalarla ayrıntılı bir biçimde çalışılmalı. Hangi zemin ne kadar dayanıklıdır, kalitesi nedir, inceleyip ortaya koymak lazım. Antalya’nın tamamında zemin dağılım haritasını hazırlamak lazım. Depremin hızı nerede fazla, nerede az olacak, bunlar belirlenmeli. Deprem hızının fazla olduğu yerde yıkım olur” diye bilgi verdi.
Antalya’da tsunamiye yönelik bir çalışma yapılması gerektiğini söyleyen Görür, olası bir tsunami felaketinin ne kadar alana yayılabileceğinin hesaplamalarla belirlenmesine ihtiyaç olduğu konusunda kent yöneticilerini uyardı. Zaman zaman su taşkınları ve sel felaketlerinin yaşandığı şehirde kaya düşmeleri ve heyelanların geliş yönlerini de belirlemek ve önlem almak gerektiğini vurguladı.
Görür, yerel yönetimleri projeleri konusunda uyardı:
“Antalya’da ivmenin çok fazla olduğu yerlerde türeller, barajlar yıkılır, doğal gaz ve içme suyu şebekeleri tahrip olur. Bunu bilmeden Antalya’ya yol yaptık, köprü yaptık, tünel yaptık demenin bir anlamı yok.Öncelikle deprem dalgaları girdiği zaman Antalya’nın zemin yapısıyla uyumunu ortaya koymadan toprak üzerine ne yaparsan yap anlamlı yapmıyorsun demektir. Yani sen üstten süslüyorsun. Asıl mevzu altta. Yeryüzünde yapacağın yapının yaşayıp yaşamayacağına deprem karar verecek. Bizim ülkemizde hiç kimse yerin altına bakmıyor. Yerin üstüne projeler yapıyoruz, 3 katlı yetmez deyip 30 katlı binalar yapıyor. Bizi yıkan etki yok sayılıyor.”