İlk duruşmada yargıçlar Halkbank konusunun Türkiye-ABD ilişkilerindeki yerine atıfta bulunan sorular yöneltti.
YARGIÇ KAVANAUGH’DAN ÇAVUŞOĞLU ZİYARETİ GÖNDERMESİ
Anayasa Mahkemesi yargıçları dünkü oturumda taraflara, Halkbank davasının Türkiye ve ABD arasındaki görüşmelerde önceki yıllarda gündeme geldiğine ilişkin sorular yöneltti.
Anayasa Mahkemesi’nin eski Başkan Donald Trump tarafından atanan muhafazakar yargıçlarından Brett Kavanaugh, “ABD Başkanı’na 'ulusal güvenlik yetkinizi kullanmanızı mahkeme olarak yasaklıyoruz' demek çok tuhaf ve büyük bir şey” ifadelerini kullandı.
Halkbank konusunun iki ülke arasında en üst düzey görüşmelerde gündeme gelmiş olduğunu belirten Kavanaugh, “Bu yüzden ABD’nin ulusal güvenliğini korumak ve bu konuları değerlendirmek üzere seçilen bir Başkan’ımız var. Başkan Trump döneminde süreç başladı ve Başkan Biden da aynı fikirde ve bu konu ABD ve Türkiye arasındaki müzakerelerde en üst düzeylerde gündeme geldi. Bu dava da belli ki görüşmelerin, İran’ın terörizmi desteklemesini engellenmesinin bir parçası” diye konuştu.
Yargıç Kavanaugh, “Bilemiyorum. Bütün bu değerlendirmeleri dengeleyecek ne uzmanlığımız var?” diye sordu.
Anayasa Mahkemesi Yargıcı Kavanuagh, “Haberler bu konunun Cumhurbaşkanı Erdoğan’la görüşüldüğünü gösteriyor ve Türkiye’nin Dışişleri Bakanı bu hafta ABD’ye geliyor. Bilemiyorum” ifadelerini kullandı.
Halkbank’ın avukatı Lisa Blatt da bu konuda ceza davasıyla bir karar alınmaması gerektiğini savunarak, “Evet ama şunu biliyorum ki bu konuda Manhattan’daki 12 jürinin karar almasına izin vermemelisiniz. Jüriye gitmelerine ve yabancı egemen bir devleti yargılamalarına izin veriyorsunuz. İddianame böyle diyor. Türkiye hükümetinin bir suç işlediğini ve bunu devletin bir kolu aracılığıyla yaptığını söylüyor” dedi.
EGEMEN DEVLET VE ONA BAĞLI VASITA TARTIŞMASI
Anayasa Mahkemesi’ndeki oturumda Halkbank’ı avukatları, itirazlarını dayandırdıkları Egemen Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Yasası kapsamında, bankayı Türkiye devletinin bir enstrümanı olarak tanımladı.
Anayasa Mahkemesi'nin liberal yargıçlarından Ketanji Brown Jackson oturumda bu konuda bir soruyu gündeme getirerek, "Bu koşullarda karşımızda yabancı bir şirket mi var yoksa iddia edildiği gibi bir devlet mi? Buna kim karar vermeli?" diye sordu.
Yargıç Jackson, "Bunun netleştirilmesi için dosyayı İkinci Daire’ye göndermemiz gerekmez mi?" dedi.
Yine Trump tarafından atanmış olan muhafazakar Yargıç Neil Gorsuch da duruşmada, Halkbank davası üzerinden federal bir kovuşturmaya izin verilmesinin başka yabancı devletlerin hedef alınmasının önünü açabileceği endişesini dile getirdi.
Yargıç Gorsuch, "O zaman Meksika'ya bu veya şu sebeple ya da belki de Çin'e Kovid sebebiyle davalar açılmaya çalışılabilir. Savcının yaratıcılığına kalmış" ifadelerini kullanarak ABD hükümetinin bunları dikkatle değerlendirip değerlendirmediğini sordu.
Halkbank davasında ABD’yi temsil eden Eric Feigin, dış politikaya ilişkin olası sonuçları da değerlendirdiklerini, bunları ciddiye aldıklarını ve tam da bu nedenle bu tür suçlamaları nadiren getirdiklerini vurguladı.
‘DİPLOMASİ BAKIMINDAN SONUÇLARI OLACAK’
Halkbank ABD’de 1976’dan bu yana yürürlükte olan Egemen Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Yasası’na göre (FSIA) Amerika’da bir ceza mahkemesinde yargılanamayacağını iddia etmişti. Alt mahkeme bu tezi haksız bulunca Halkbank Anayasa Mahkemesi’ne başvurmuştu.
Halkbank’ın temyiz başvurusunun değerlendirildiği ilk oturumda bankayı temsil eden avukat Lisa Blatt, egemen bir devlet ya da ona bağlı bir vasıtaya yönelik hiçbir zaman cezai bir kovuşturmanın olmadığını söyleyerek, “Dünya yedi bin yıldır var ve hiçbir ülke bir başka ülkeyi yargılamadı” dedi.
Halkbank’ın avukatı Lisa Blatt, Anayasa Mahkemesi’nin Halkbank’ın bu yasaya dayanarak yaptığı itirazını haksız bulması halinde bunun uluslararası ilişkiler ve diplomasi bakımından sonuçlarının olacağını iddia etti.
HALKBANK AVUKATINDAN DİKKAT ÇEKEN İMA
Halkbank’ın avukatının banka aleyhinde çıkabilecek bir karardan sonra, “Export-Import Bank ya da Voice of America” gibi kurum ve şirketlerin de bazı suçlamalarla karşı karşıya kalabilecekleri imasında bulunması dikkat çekti.
Avukat Lisa Blatt, “90’dan fazla şirket var ve bir kişinin özgürlük savaşçısı dediği bir başka kişinin teröristi” ifadelerini kullandı.
ABD’de “İran yaptırımlarını ihlal” suçlamasıyla hakkında açılan davayı düşürmek için Yüksek Mahkeme’ye başvuran Halkbank’ın savunma dilekçesinde dikkat çeken bir detay yer aldı.
KHK'LI AKADEMİSYENİN MAKALESİNE ATIF YAPILDI
Sözcü'de yer alan habere göre; ABD’deki “Yabancı Devlet Dokunulmazlık Yasası” kapsamında hakkındaki davanın düşmesini talep eden Halkbank avukatları, önceki gün yapılan temyiz duruşması öncesinde Yüksek Mahkeme’ye sundukları savunma dilekçesinde, Türkiye’de 2016 yılında Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile üniversiteden atılan Dr. Ali Rıza Güngen’in makalesine atıf yaptı.
Yüksek Mahkeme’nin internet sitesinde yer alan Halkbank’ın savunma dilekçesinde temel olarak “Halkbank Türkiye’dir” ve “Kuruluşundan bu yana ABD, diğer ülkelerle olan ihtilaflarını federal mahkemede yargılama yoluyla değil savaş ve diplomasi yoluyla çözmüştür. Hiçbir ABD mahkemesi, yabancı bir devletin ve onun kurumlarının cezai kovuşturmasına izin vermemiştir” tezlerine yer veren Halkbank avukatları, tezlerini temellendirmek için bilimsel makalelere atıf yaptı.
KHK ile üniversiteden ihraç edilen sosyalist akademisyen Ali Rıza Güngen’in Thomas Marois ile birlikte 2013 ve 2016 yıllarında kaleme aldığı Türkiye’deki kamu bankaları üzerine iki makale de avukatların atıf yaptıkları makaleler arasında yer aldı.
Bu makalelerden “Türkiye Halkbank’ı Türk egemenliğini tesis ederken kıt yerli kaynakları kapitalist dönüşüm için seferber etmek için kurdu” ve “Halkbank, ulusal kalkınma ve devlet inşası süreçlerinin finansmanında aktif ve etkili bir rol oynadı” ifadeleri dilekçede yer aldı.
Halkbank’ı ABD’deki davada ABD’deki Williams & Connolly LLP hukuk firmasına bağlı avukatlar savunuyor.
Dr. Ali Rıza Güngen
2016’DA ÜNİVERSİTEDEN İHRAÇ EDİLMİŞTİ
Siyaset bilimci, araştırmacı ve çevirmen olan Güngen, doktorasını ODTÜ Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi'nde tamamladı. Türkiye'de borç yönetimi, devlet bankaları, küresel Güney'de finansallaşma ve devlet kuramı alanlarında yayımlanmış çalışmaları bulunuyor.
Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü'nden görev yaparken 2016’da 677 sayılı KHK ile ihraç edilen Güngen, araştırmalarına Kanada’daki York Üniversitesi’nde devam ediyor.
‘TERÖRİST YAFTASI…’
Güngen, Halkbank’ın savunmada makalelerine atıf yapmasına ilişkin Twitter’da yaptığı paylaşımda “ABD Yüksek Mahkemesi’ndeki savunmayı ‘Halkbank Türkiye’dir’le başlatıp yabancı devletlerin dokunulmazlığını öne sürmeleri beklenir ama tarafların dinlenmesi öncesindeki dilekçede makalelerimi kullanmaları yine de ilginç” ifadelerine yer verdi.
Güngen mesajında “Egemenlik ve devlet bankasının kamusallığından bahsetmeleri gerekince bu işi ciddiye alan benim gibi bir sosyalist akademisyeni (ve meslektaşlarımı) alıntılamaktan kaçamamışlar. Otorite olarak alıntıladıkları bana, aynı devletin başka birimleri terörist yaftası yapıştıradursun…”
KARAR AÇIKLANMADI
ABD Yüksek Mahkemesi, Halkbank’ın başvurusunu haklı bulup lehte karar verirse dava düşecek; aleyhte bir karar alarak federal ve bir üst mahkemenin aldığı kararları onarsa New York Güney Bölgesi Federal Mahkemesinde davanın görülmesine başlanacak.
Tarafları iki gün önceki duruşmada dinleyen mahkeme henüz kararını açıklamadı. Kararın ne zaman açıklanacağı belli değil.
New York Güney Bölgesi Federal Mahkemesi'nde 2016 yılında başlayan Reza Zarrab davasına 2019 yılında sanık olarak Halkbank eklenmişti.
