AKP iktidarının kendisini destekleyen sermaye gruplarına kamu yararını göz ardı ederek kamu varlıklarını özelleştirme ile devretmesinin faturası giderek ağırlaşıyor. Şirketler, değerinin çok altında ve büyük kârlar sağlayacak şekilde devraldıkları kamu varlıklarına söz verdikleri milyar dolarlık yatırımları yapmıyor.
BirGün'den Nurcan Gökdemir'in haberine göre; yatırımlar yapılmadığı için üretilen elektriğin maliyeti yükseliyor, tesislerin değeri düşüyor, iş cinayetlerinin ardı arkası kesilmiyor, bölge halkı zehirleniyor ve doğaya geri dönülmez zararlar veriliyor.
İşlettiği dört santrala baca filtresi takmayı sürüncemede bırakması ile tepki çeken Çelikler Holding’in, işletmesini devraldığı Afşin Elbistan Termik Santralı ile santrala yakıt sağlayan Kışlaköy Maden İşletmesi’ne yatırım yapmadığı gibi güvenlik önlemlerini de ihmal ettiği ortaya çıktı.
1,4 MİLYAR DOLARLIK YATIRIM SÖZÜ
İşletme hakkının devri sırasında öncelikle 1,4 milyar dolar yatırım yapmasını öngören sözleşmeye imza atan holding, bu sözünü tutmadı.
Elektrik Üretim AŞ (EÜAŞ) elektrik santralı ve kömür sahalarının 30 Kasım 2018 tarihinde özel sektöre verilmesi ile birlikte yatırım görevinin büyük bölümünü de Çelikler Holding’e devretti.
Devir sözleşmesi hükümlerine göre, yatırımlara ilişkin hazırlanan plana uyulması, EÜAŞ tarafından yapılması gereken rehabilitasyon çalışmalarının da şirket tarafından yapılması imza altına alındı.
Baca gazı arıtma sistemlerini de kapsayan bu yatırımların 16 yıla yayılan sürede, 2 faz olarak yapılması planlandı. 1’nci faz yatırımları kapsamında maden işletmesinde 292 milyon 283 bin dolar, elektrik santralında da 527 milyon 86 bin dolar, ikinci yıl 870 milyon 971 bin dolar olmak üzere toplam 1,4 milyar dolar yatırım yapılması öngörüldü.
Devir sonrasında geçen iki yıl sonunda, şirket, işletme hakkı 20 yıllığına devredilen ve süre bitiminde mülkiyet sahibi EÜAŞ’a devredilecek olan ana maden makinalarinde, detaylı bir rehabilitasyon iş programı uygulamadı, acil nitelikte küçük bakım ve onarımlar dışında büyük yatırımları gerçekleştirmedi.
SÖZLEŞME VE FİZİBİLİTE ŞİRKET LEHİNE
Ancak, EÜAŞ ile Çelikler Holding arasındaki sözleşmede yatırımlara ilişkin ayrıntılı bir iş programı ve projelerin bulunmaması nedeniyle yatırımların yapılıp yapılmadığı da tam olarak denetlenemedi.
Sözleşme ve fizibilite raporlarına göre yapılması gereken yatırımlar parasal değer olarak ifade edildi, fiziki olarak hangi işlerden oluşacağı belirlenmedi. Sahadaki fiili durum ile fizibilite raporu ana iş kalemlerinde yapılması öngörülen işler karşılaştırılarak yapılan işlerin tahmini bedeli bulunabildi.
TAHMİNEN ÜÇTE BİR YATIRIM
Sayıştay denetçilerinin incelemeleri sonucu ortaya çıkan bu durum, denetim raporlarına da yansıdı. EÜAŞ’ın maden sahasında 25 milyon 403 bin dolar, termik santralda ise 410 milyon dolarlık yatırım gerçekleştirdiği “tahmin edildi”. Bu tutar söz verilen 1 milyar 398 milyon dolarlık yatırımın üçte biri dolayında kaldı. Sayıştay denetçileri bunu da inandırıcı bulmayarak, rapora “Fiziki gerçekleşmelere dayanmadan kıyasen yapılan kabuller gerçekçi olmamaktadır” yazdı.
Santraldaki enerji üretimi, şirketin kusuru dolayısıyla garanti edilenden 2,7 kWh eksik olduğundan 253 milyon TL eksik üretim bedeli tahakkuk etti. Eksik üretimin büyük bölümünün şirket kusuru sebebiyle çevre izni alınamayan ünitelerde enerji üretilmemesi sonucu ortaya çıktığına dikkat çekildi.
YENİ ÇÖLLOLAR RİSKİ UYARISI
Maden sahasında yatırım yapılmasının enerji üretiminde gerekli olan yakıtın sürekliliğini teminat altına almaya yönelik olduğu vurgulanan Sayıştay raporunda, ayrıca güvenli madencilik ve iş güvenliğinin sağlanması için de uyarılara yer verildi.
Sayıştay raporunda dokuz madencinin halen toprak altında olduğu 11 yıl önce yaşanan Çöllolar maden kazasına yol açan kaymanın bu bölgede de yaşanması olasılığına karşı gecikmeden şev (eğim) izleme tesisinin kurulması istendi.
